Andijon davlat universiteti ijtimoiy pedagogika

Oilaga ijtimoiy-pedagogik yordam shakllari 

Chet el amaliyotida muhtojlarga uzoq vaqtli va qisqa vaqtli ishlar shakllaridan foydalanib 

ijtimoiy-pedagogik yordam ko‘rsatish boy tajribalari to‘plangan. 

Oz  vaqtli  shakllari  orasida  olimlar  inqirozintervent  va  muammoli-yo‘naltirilgan  modelni 

o‘zaro aloqlarini ko‘rsatadilar. 

Inqirozintervent  modelli  oila  bilan  ishlashda  bevosita  inqirozli  vaziyatlarda  yordam 

ko‘rsatishni ko‘zda tutadi. Bunday vaziyatlar oilaning kundalik hayoti davomida yuzaga kelishi 

mumkin  yoki  tasodifiy  zarar  etkazuvchi  holat  bo‘lishi  mumkin.  Bunday  noqulay  davrlar 

bolaning yoshi inqirozi bilan bog‘liq, bunda oilada psixologik-pedagogik muammolar kuchayadi. 

Uch  yosh  inqirozi  shaxsning  asosiy  individual-psixologik  sifatlari  shakllanishi  jarayoni 

bilan va ijtimoiy-ma’naviy sifatlarining rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish bilan bog‘liq 

bo‘ladi. 

7-8 yosh inqirozi maktab o‘quvchisi yangi ijtimoiy mavqega moslashishi, hayotning yangi 

rejimini  o‘zlashtirishi,  o‘qituvchi  bilan,  bolalar  jamoasi  bilan  munosabatlar  o‘rnatilishi  bilan 

bog‘liqdir. 

12-17 yosh inqirozi o‘zini tashkil toptirish, oila a’zolari, ota-onalari bilan, umuman kattalar 

bilan munosabatlarini o‘zgartirish davri. 

18-21 – ijtimoiy o‘zini aniqlash davri. 

Oilaga  inqiroz  paytida  faqatgina  ijtimoiy  pedagog  emas,  balki  professional  psixolog, 

yordam  ko‘rsatish  norasmiy  guruxlari,  maxsus  tashkilotlar  (ijtimoiy  himoya,  reabilitatsiya 

markazi va boshqalar) yordam ko‘rsatadilar. 

O‘zaro aloqalar muammoli- yo‘naltirilgan modeli (shakli) qisqa vaqtli ishlar strategiyasiga 

kiradi,  uning  davomiyligi  4  oydan  oshmaydi.  Muammoli-yo‘naltirilgan  modeli  oila  murojaat 

etgan aniq amaliy masalalarni hal etishga qaratilgan bo‘ladi. 

Bu  model  diqqat  markazida  muammo  va  yordam  ko‘rsatuvchi  mutaxassislar  bo‘ladilar, 

oilaga  yordam  ko‘rsatuvchilar  o‘z  kuchlarini  oila  anglab  etgan  va  ular  buning  ustida  ishlashga 

tayyor bo‘lgan muammoni hal etishga qaratishlari kerak. Bunday muammolar bolaga destruktiv 

munosabatlar  (lotincha  destructio-buzish,  barbod  etish,  biror  narsaning  normal  tuzilishini 

parchalash),  tarbiyalash  noto‘g‘ri  usuli,  oiladagi  yomon,  ko‘ngilsiz  psixologik  muhit  bo‘lishi 

mumkin. CHet  el  davlatlari ish  tajribalarida  asosan ustun  bo‘lgan  ishlar olib  borish  uzoq vaqtli 

shakllari  mijoz  bilan  uzoq  vaqt  munosabatda  bo‘lishni  (4  oy  va  undan  ko‘p)    talab  etadi  va 

odatda psixologik yondoshishga asoslanadi. 

Oilalar  ijtimoiy-pedagog  va  psixologik  yordam  so‘rab  murojaat  etmasa  (ular  bunga 

muhtojlar  aslida)  unda  ularga  nisbatan  patronaj  kabi  ish  usuli  qo‘llaniladi.  Patronaj  ijtimoiy 

pedagogning  ish  usullaridan  bir  shaklidir,  bu  usulda  ijtimoiy-pedagog  diagnostik,  tekshirish, 

nazorat,  moslashish-reabilitatsion  maqsadlarda  oilalarni  uyiga  kelib  ishlashidan  iborat  bo‘ladi. 

O‘zbekiston respublikasida patronaj ish usuli mavjud bo‘lib va pediatrik xizmatlar, nogironlar va 

nafaqaxo‘rlarga ijtimoiy xizmat ko‘rsatish markazlari tomonidan amalga oshiriladi. Lekin tibbiy 

va xo‘jalik-turmush xizmatlari patronaj imkoniyatlarini chegaralamaydi, uning doirasida turli xil 

ta’lim,  psixologik  yordamlari  amalga  oshirishi  mumkin,  shuning  uchun  ijtimoiy  pedagogning 

oilaga kelib ishlash shakli uning ajralmas qismi bo‘lishi kerak.  

Patronaj bilan bir qatordaoila bilan ishlash shaklidan biri sifatida konsultatsion suhbatlarni 

ko‘rsatish  mumkin.  Individual  konsultativ  suhbatlar  bilan  bir  qatorda  oila  bilan  ishlash  guruxli 

ishlash metodi –trening qo‘llanishi mumkin.