|
2.Шоирнинг ижодида бахт туйғуси
БАХТ туйғуси
ҲамидОлимжоншеъриятидабахтмавзуиалоҳидаўрингаэга. Шоирнингбумавзутасвиригакаттааҳамиятберганинингбоисинитушунишучунқуйидагисатрларгаэътиборниқаратишлозим. У ёзади:
Бахттопилмасхечбирзамонда,
Эл қулболса, бўлсаяланғоч.
Жаннатларнияратган одам
Натижадаўзиқолса оч.
Қувончшулким, толе ёр бўлиб
Бахтнитопганэлникўролдим.
Асарларнингқайғусинқарғап,
Шодликвабахткуйчиничолдим.
(“Бахттўғрисида”)
Шоирнингўзбекхалқинингжаннатлариняратганодамнинг совет давридабахтгаэришгани, пахтакоркулларбўлибэмас, бахтиёркишиларбўлибяшаётганига чин дилданишонган. Ана шу ишончтуфайли у ўзининг лирик қаҳрамонини “Бахтиёрхалқ”нингбиртимсолисифатидатасвирлайди. “Ўрикгуллаганда”, “Бахтимизтарихига”, “Шодликкуйлаганимнингсабаби” сингаришеърларидаёрқинмужассамланганана шу қаҳрамонурушбошланишибиланватанпарварликтуйғуларигатўлибтошади.
ҲамидОлимжонни у яшаганзамонвамаконданажратиболишмумкинэмас. Лекин, шу биланбиргаунингсанъаткорсифатидаўздаврихудудлариниёрибчиқиб, умуминсонийғояватуйғулартараннумигакелганига хам бефарққараббўлмайди. ҲамидОлимжон ХХ асрўзбекшеъриятидаЧўлпонваОйбекдансўнгинсонрухийоламининафисбўёқларбиланочишгакаттаэътиборберди. Унинг 1936 йилданкейингиижодида лирик қаҳрамонининг ички оламибарчагўзалжилваларибиланаксэтди.
1937 йил 23 мартдаҚозоғистондақардошхалқларнингқурултойибўлибўтди. ҲамидОлимжонЎзбекистонхукуматиделегациясиаъзосисифатидабуанжумандақатнашиб, Хасан Қайғидеганқозоқоқинингфожиалиқисматибилантанишди. ҚоргиламлариостидаётганОлмаотабиланхайрлашиб, Тошкентгақайтганида, унингдеразасиолдидагибир туп ўрикчаманбўлибочилганэди.
-8-
Шоирана шу иккиманзара (қор-ўрикгуллари)ниўзароқиёсларэкан, табиийравишда Хасан Қайғибиланўзиниҳамбеихтиёрсолиштиради. “Мен ҳам Хасан Қайғидекбудунёданбахтнималигинибилмайўтаманми?” дегансаволиуниизтиробгасолади. Ана шундайшоиронатаассуротларвакечинмаларсамарасидатуғилган “Ўрикгуллаганда” шеъридаянабахтмавзуикўтарилади. Шеър лирик қаҳрамоннинг “Бахтимборми?” дегансаволигажавобанелларҳам, қушларҳам, куртакларҳам “Бахтинг бор!” дебхитобқилади. Бахтдан хабар бергановозларҳаммаёқнитўлдирибюборди:
Мана сенгаолам-олам гул,
Этагингасиққаничаол.
Бунда толе ҳарнарсаданмўл
То ўлгунча шу ўлкадақол…
Бусатрлардатасвирланган гул – бахтмуждаси, бахттимсоли, чаманбўлибгуллаганўрикэса, аслидабахтлизамоннингобрази. Аммобу образ ўзхаракатида, ривожидадавомэтиб, лирик қаҳрамонгабахтбераолувчи, унингҳаётигабахтнуринисочувчиилохийбиркучгаҳамайланади. Агар юқоридагисатрларниэътиборбиланўқисакана шу куч лирик қаҳрамонустиданбахтгулларининисорэтиб, “Этагингасиққаничаол!” дер экан, “ол” сўзи “олам-олам” сўзларидаакссадоберадивабутунбандгасочилган “л” товушларидакамонторларидектебраниб, жаранглабтуради.
“Дарётиниқ, осмонбеғубор” шеъридаўзинингбахтиёрэканлигигаишонганана шу лирик қаҳрамоннингкечинмаларитасвирланган:
Бахтимборки, харнарсагўзал
Кўридименингкўзимга…
БусатрларХ.Олимжоншеъриятидаги романтик кайфиятнингустиворлигисабаблариниҳам, бушеърнингғоявиййўналишиниҳамифодалабкелади.
Бушеърлардаги “Оппоққордиртоғларнинг боши” мисрасиўзбекҳалқоғзакиижодичашмасиданолинган. Болаликйиллариданфольклоргамеҳрқўйганшоир 30-йилларнинг ўрталаридаФозилЙўлдошўғлисингарибахшиларниқайтакашфэтиб, уларнинг “Алпомиш” сингариалпдостонларининашрэтишдақатнашди. У ана шу жараёндаФозилЙўлдошўғлинингбадиийоламигакирибборди, “Куйчинингҳаёли” шеъридашоирана шу ранг барангқаҳрамонларга, бир-бириданмароқливоқеаларга бой оламнигавдалантирибберди.
Халқоғзакиижодидамаҳбубанингжангмайдонларидакурашаётган ёр ортиданборишитасвирланганасарларозэмас. Хамид Олимжонҳам “Севги” шеъридаана шу анъанавийсюжетданфойдаланган. АммобушеърдагиошиқвамаъшуқаобразлариВатанурушимайдонларидаҳаракатэтишибилан реал кишиларгаайланади. Улар Ватанозодлигивамустақиллигийўлидаҳалокбўлишларимумкинлигинисезадилар. Лекинбуфожиалиякунҳамуларнимардликважасоратйўлиданқайтармайди:
Буғдойюошоғиданкўккаинтилиб,
Мен шундатурпоқданкўтарарман бош.
Сенингқонларингданўсарқизил гул,
Ёқутгаайланарсойлардагитош.
Дунёниёритарбизнингсевгимиз,
Иккимизхечқачонўлмасмизасло…
ҲамидОлимжоннингбахтисуруридамастбўлган лирик қаҳрамоннимустақилликучункурашдаўзбахтиниҳам, севгисиниҳамқурбонқилишгатайёр. Зеро, унингучуншахсийфароғатданкўрахалқнинг, юртнингтақдири, истиқлолимуҳимдир. Унингбутуншеърийижодидаолғасурулганғоялар шу нуқтагакелиб, ўзаротуташади.
Шоиргўзалинсонийтуйғувакечинмаларнитасвирлашжараёнидаюксакбадииятдавонларинизабтэтади. Унингсўзватасвирвоситалариданфойдаланишсанъатиўзкамолигаетарэкан, шеърларифақатмусиқийравонликваҳалқчиликкасбэтибгинақолмай, киши руҳига эстетик таъсиркўрсатувчиқудратгаҳамэгабўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
