Andijon davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

Seminar mashgulot №4.

Mavzu: Kasbiy tayyorgarlik jarayonida tahsil oluvchilarning ma’naviy, aqliy va jismoniy rivojlantirishning birligi haqida falsafiy-pedagogik qarashlar.

Mavzuning maqsadi: Kasb ta’limi o‘qituvchi (usta)sining kasb-hunar kollejlari malakali ishchilarni tayyorlashdagi xizmati haqidagn bilimlarii o‘rganish.

Mavzuning mazmuni: «Tarbiya san’ati – deyarli hammaga tanish va tushunarli, ba’zilarga esa, hatto oson tuyulish xususiyatiga ega, u qanchalar tushunarli va oson tuyulsa, o’sha inson u bilan nazariy va amaliy jihatdan shunchalar kam tanish», degan edi K. D. Ushinskiy.

Tarbiya – pedagogik nazariya va amaliyotidagi eng o’zgarmas, va eng qadimiy muammodir. Lekin, «Bolalarni tarbiyalash muammosi yo’q, faqatgina: qanday qilib bolalar va kattalar birga yashashlari mumkin, degan bir savol bor, xolos,» degan edi L. N. Tolstoy. Bunday tarzda qo’yilgan savol eng avvalo, o’zingizga nazar tashlashingiz kerak bo’lgan har qanday holatdagidek o’ta murakkabdir.

Tarbiya, asosan, quyidagi metodlar yordamida amalga oshiriladi: ko’rsatish va tushuntirish, ragbatlantirish va jazolash, vazifa berish va talab qilish, tekshirish, tuzatish, ishontirish va tahlil qilish. Ana shunday ta’sir ko’rsatish yo’li bilan kattalar bolalarning bilish va amaliy faoliyatlarini yuzaga keltirib, ma’lum tomonga yo’naltiradilar va bu faoliyatlar nazorat qilinib, to’grilab hamda shuning bilan birga faoliyatlarni rivojlantirish amalga oshiriladi.

Pedagogikada tarbiya berish usuli ikki turga bo’linishi qayd etilgan. Avvalgi usul, (ilhomlantiruvchi) san’atni o’z ragbatlari bilan o’rganuvchilarga ishlatiladigan usul. Ikkinchi usul, (majbur etish) esa majburiy ravishda tarbiyalanuvchilarni tarbiyalash uchun ishlatiladigan usul. tarbiya beruvchi yoki shogirdlar ustida turgan o’qituvchilarning qo’llaydigan usuli bunga misoldir. Masalan, hukumat yoki davlat, mazkur mamlakatda yashovchining muallimi, tarbiyachisi bo’ladi. Bolalar ustida turgan odam esa muallim bo’lib, u bolalarga tarbiya berishda turli tarbiya usulidan foydalanadi. Mana shundan ma’lum bo’ladiki, hukumat (davlat) va muallim har ikkovi o’z yo’lida bolalar yoki mehnatkashlarga tarbiya beruvchi ustoz va muallimlardir. Ulardan biri bolalarga mehribonlik va yaxshi so’zlar bilan tarbiya bersa, ikkinchisi majburiy ravishda tarbiyalaydi.

Forobiy tarbiyaning usuli deganda axloqiy fazilatlarni tushunadi. Uning tasavvurida axloqiy fazilatlar bilimdonlik, donolik va mulohazali bo’lish, vijdonlilik, kamtarlik, ko’pchilik manfaatini yuqori qo’yish, haqiqat, ma’naviy yuksaklikka intilish, adolatlilik kabi xislatlardir. Ammo, bu xislatlarning eng muhimi har bir insonning bilimli, ma’rifatli bo’lishidir. Shuning uchun ham, Forobiy axloq tushunchasiga aql bilan uzviy bogliq holda tafakkurga asoslangan axloq sifatida qaraydi. Bundan biz Forobiyning axloqni xulq me’yorlari ifodasi sifatidagina emas balki kishilarning aqliy faoliyatning natijasi sifatida ham talqin etilganligini ko’ramiz. Forobiyning ta’lim – tarbiya yo’llari, usullari, vositalari haqidagi qarashlari ham qimmatlidir.

Kasb ta’limi o‘qituvchisi (ustasi) ga qo‘yiladigan talablar. O‘qi-tuvchini darslarga tayyorlanishi. O‘quv ustasining o‘quv yiliga va darslarga tayyorlanishi.