Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Nazariy ma’lumotlar 
Rolli o’yinlar keng tarqalgan o’yin metodlaridan bo’lib, ular mohiyat jihatidan ma’lum obrazlarga kirish, 
o’sha obrazga xos bo’lgan hissiyotlarni o’z boshidan kechirishni taqozo etadi. SHuning uchun ham nemis olimi 
va mutaxassisi Margaret Forverg ulardagi dramatizatsiya elementining borligini, bu - "shaxsga o’zida mavjud 
bo’lgan va o’zgalardagi begona obrazlarni tuzatish - korrektsiya qilish samarasidir", deb yozgan edi. Muallif rolli 
o’yinlarni uch asosiy jixatlarga ajratgan: 
1.o’yinning emotsional jihatdan mukammalligi - unda identifikatsiya va empatiya hodisalarining 
rivojlanganligi; 
2. Boshlovchining alohida, o’ziga xos mavqega ega ekanligi. Rolli o’yinlarning korrektsion va amaliy 
ahamiyati shundaki, ularda har bir shaxs o’z real faoliyatiga yaqin bo’lgan vaziyatlarga tushiriladi va shu orqali 
uning ustanovkalari o’zgartiriladi. Bunda o’yin ishtirokchisining o’sha vaziyatni hissiy o’z boshidan kechira 
olishi katta ahamiyatga ega. 
Rolga kirishning esa quyidagi talablari mavjud: 
a) kitob tilida gapirmaslik; 
b) muloqotning barcha koidalari va sirlaridan foydalanish;
v) ovoz xususiyatlariga muntazam e’tibor berish, ya’ni intonatsiyalar, tovushlarning past-balandligi, 
ovozning emotsionalligi, bu o’rinda rolni aniqrok idrok qilishga imkon beradi; 
g) mimika va muomalaning eng mukammal va chiroyli jixatlarini mustahkamlab, davr 
madaniyatiga xos xulq-atvor shakllariga o’rganadilar; 
d) bolalar o’yinlaridagi rollar hayotiy vaziyatlarni umumlashtirgan holda, umumiy tasavurlar vositasida 
qaytarilsa, kattalarda bu narsa aniq vaziyatlar va yaqqol ,rollar vositasida amalga oshirilad;: 
ye) bolalar o’yinlari ma’lum ma’noda stixiyali jarayon bo’lsa, kattalar o’yinida hayotiy qoidalar, 
normalar, me’yorlar va unga maxsus nazoratchilar -murabbiylar rahbarlik qiladilar; 
j) bolalar tabiiy ravishda o’zlari kirayotgan rolni hissiy boshdan kechirib, o’yinga kirishsalar, kattalar 
ko’prok, u yoki bu rolga o’zini identifikatsiya qilib, sun’iy ravishda kirishadi; 
z) kattalar o’yinining sifati va samaradorligi o’ynovchining hayotiy kuzatishlari va shaxsiy tajribasiga 
bevosita bog’liq bo’ladi, bu o’rinda onglilik, tashabbuskorlik va eruditsiya, yaqqol omillarni umumlashtirish kabi 
sifatlar muhim rol o’ynaydi. Ijtimoiy psixologik bilimdonlikni oshirishga xizmat qiluvchi o’yinlar asosan ikki 
turga bo’linadi: 
Bu -operatsional o’yinlar va rolli o’yinlar. 
Operatsional o’yinlar o’z mohiyati jihatidan, ya’ni ushbu faoliyat motivi, unda aqliy operatsiyalarning 
ishtiroki va hissiy ko’rinishi jihatidan muammoli vaziyatlarni tahlil qilishga o’xshaydi. Lekin ayni tizimga 
tushirilmagan, spontan munozaradan farqli, unda o’yinning umumiy stsenariysi bo’lib, oqibatda qabul 
qilinadigan qarorlar ijtimoiy normalarga mone’ kelishi, "to’g’ri" yoki "noto’g’ri"ligi algoritmik belgilab 
qo’yiladi. SHuning uchun ham bunday o’yinlarda hayot sinovlaridan o’tkazilgan, ijtimoiy tajribaga asoslangan 
vaziyatlar ishlatiladi.