Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

дорлиги гектарига 2-3 центнерга ошади. Токларнинг ўсувч
новдаларини кесиб ташлаш ҳам ҳосилнинг ошишига сг
баб бўлади.
КОНВЕРГЕНТЛАР (лот. к о н в е р т е р е — яқинлаи
моқ) келиб чиқиши турлича бўлсада, маълум бир муҳит!
мослашиши жиҳатидан ўхшаш белгиларга эга бўлган оргг
низмларга 
к он вер ген тл ар
деб аталади. Масалан, сиртда
бир-бирига жуда ўхшайдиган америка какгуслари (11 -рась
ва африка сутламадошлари (12-расм) шундай ўсимликлар
дир. Улар бир хил иқлимда қурғоқчил ўсишга мослашга!
Бу ўсимликларнинг гуллари тузилиши жиҳатидан бщ
биридан тамомила бошқача, уларнинг ўртасида қариндои
лик белгилари йўқ.
Узоқ давом этган эволюция жараёни мобайнида баъз
органлар: масалан, новда, барг ёки илдизларнинг маълу
сабабларга кўра етарли даражада тараққий этмасдан, и
ҳолича ирсий мустаҳкам белгига айланиб қолиш ҳоллар
кўринади. Масалан, гулли паразитлардан зарпечак ва ш у\
ғияларнинг барглари редукция (лот. р е д у к ц и о — қисв
ариш) ланиб жуда майда пўстларга айланган. Бу жараё
ўсимликларнинг яшаш шароитига мослашуви туфайл
содир бўлади. Зарпечак ва шумғияда барг ҳамда илдизла
и
1 1 Ь
 
* 
ai
И
Д
Д
и
1 Д 1 t t l T i M
S i l t i y
, »У
хк
/Ч дат Умйк-вЯй» 
JL 
4 
«йф 
ч
».
*
; V а м ғ »
v 
г,
i w i S i p
11 
-раем.
Мексика ва Бразилияда ўсувчи кактуслар. 
38

---

редукцияланган бўлиб, бошқа ўсимликларнинг танасига 
сўрғичлари ёрдамида ўрнашиб, текинхўрлик қилиб ўсади. 
Шунингдек, тропик ўрмонларда ўсувчи рафлезия (13-расм) 
да ўсув органларнинг янада кўпроқ редукцияланганлиги 
кўринади. Уларда илдизлар ҳам, баргли новдалар ҳам 
бўлмайди, фақат тортмалар — сўрғичлар (гаусториялари) ёр­
дамида хўжайин ўсимликнинг пўстлоғи орасига ўрнашиб, 
паразитлик қилиб ўсади ва жуда ҳам йирик гул хрсил қила- 
ди. Баъзан ўсимликларда бирор органнинг бутунлай йўқо- 
либ ёки нобуд бўлганлигини учратиш мумкин. Масалан, 
сигирқўйруқцошларда бешта чангчининг иккитагача, ғал- 
ладошларда олтита чангчининг биттагача сақланиб қолин- 
ганлигини ва бошқаларининг нобуд бўлганлигини кўриш 
мумкин. Бутгулдошларда эса тўпгулдаги қоплағич барглар 
бутунлай ривожланмасдан қолган. Бундай орган 
абортив
(лот. абортивис — чиқариб ташлаш) органлар деб ата­
лади.
Баъзан ўсимликда турига хос бўлмаган, лекин аждод- 
ларига хос бўлган айрим белгилар пайдо бўлади. Бундай 
ҳодисага