Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

Баргларнинг ҳаётчан ли ги ва хазон р езги л и к . 
Баргларнинг 
ҳаётчанлиги ўсимликларнингтури, биологик хусусияти ва 
икдим шароитига қараб ҳар хил бўлади. Мўътадил иқлим 
шароитида ўсувчи дарахт, бута ва кўпйиллик ўтчил ўсим- 
ликларнинг барглари фақат бир ўсув давомида ҳаётчанли- 
гини сақлаб, кузда сарғайиб ёки қизариб тўкилади (маса­
лан, олма, ўрик, гилос, тол, терак, заранг, эман ва бошқа- 
лар).

---

85- расм.
Piiius cldarica (эльдар қарағаии)|шиг барг 
тузилиш и: 
/ — ку­
тикула: 2 — эпидерма; 
3 —
икки қаторли гиподерма: 
4 —
мезоф илл: 
5
— устунсимон паренхима: 
6,
7 — эндодерма: 
S —
поралм паренхима: 
9 —
ф лоэма: 
1 0 —
ксилема; // — огизчалар (устьица): /2 — смола 
(қатроп) ажратуичн ериқчалар.
Тропик ўрмонларда ўсувчи дарахт, бута ва кўп йиллик 
ўтчил ўсимликларнинг барги бир неча йил давомида ҳаёт- 
чанлигини сақдаб, кейин тўкилади ва урн и га янги барг­
лар ҳосил бўлади. Масалан, Австралия ва Жанубий Аме­
рика қитъаларида ўсувчи, мезозой эрасидан сақланиб қол- 
ган реликт Араукариянинг барги 15 йил, лавр дарахти 4 
йил, Африканинг Сахара сахросида ўсувч’ Вельвичня барги 
100 йилгача ҳаётчанлигини сақлайди. Ўрта Осиё тоглари- 
да ўсувчи тисспинг барги 
6— 10
йил, арчанинг барги эса 
5—7—12 йилгача ҳаётчанлигини сақлайди.
Баргларнинг ўз вегетаиияларини тамомлаб тўкилити - 
га 
х а зо п р е з л и к
дейилади. Хазонрезлик маълум қонуниятга 
асосланган бўлиб, у ер юзининг ҳамма еридаги ўсимлик- 
ларга хосдир.

---

Мўътадил иқлим шароитида ўсувчи ўсимликларда, х; 
зонрезлик ҳаво ҳароратининг пасайишига боғлиқ. Сов> 
тушиши билан ўсимликларнинг барги тўкила бошлайд] 
Тропик икдим шароитида ўсувчи ўсимликларда эса ҳэе 
намлигининг пасайиши узоқ вақт давомида ёғингарчили 
бўлмаслиги сабаблидир. Натижада баргларнинг тўқим; 
ларида бир қанча ўзгаришлар содир бўлади. Айниқса қар 
баргларнинг тўқималарида кальций оксалат кристаллар 
тўпланиб, модда алмашиниш жараёни бузилади. Хлоре 
филл ва пигментларнинг таркиби бузилиб, ҳужайрада ағ 
тоциан ва каротинларнинг миқдори кўпаяди, натижа/ 
барглар тўкилишдан олдин сарғаяди ва баъзан қизарад
1 
Фотосинтез ва нафас олиш жараёни кескин ўзгаради, м« 
зофилл тўқималарида PH К ва оқсил камаяди, крахма 
билан қанд йўқолади. Шу билан бирга баргнинг тузшп 
шида ҳам ўзгаришлар рўй беради. Барг бандининг acock 
да ажралиш қавати ҳосил бўлади, кучсиз шамол эсганд; 
барг ўз шохидан узилади.
Баргнинг тўкилиши жароҳатнинг битиши билан Tyraf 
ди, яъни узилган барг ўрнида феллоген бир неча қавг 
пўкак ҳосил қилиб ёғочлашади.
Хазонрезлик ўсимликларнинг ирсий белгиси ва физк 
ологик ҳолати бўлиб, улар шу жараён натижасида тини 
даврига ўтади ва янги биологик жараёнлар учун зами 
тайёрлайди.