Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

Ғамловчи тўқималар. 
Бу тўқималарда фотосинтез жа­
раёнида ҳосил бўлган озиқ моддалар — оқсиллар, карбон- 
сув, ёғлар тўпланади ва узоқ муддатга сақланади.
Ғамловчи тўқималар ўсимликнинг деярли ҳамма орган- 
ларида бўлади. Уруғларнинг муртакларида тўпланади. Улар 
муртакларнинг ривожланиши учун сарфланади.
Бир йиллик ўсимликлар ўсув органларида озиқ модца- 
ларни жуда оз миқцорда тўплайди, чунки уларнинг ҳаётий 
даври фақат бир вегетация даври билан тугалланади. Кўп 
йиллик ўсимликлар озиқ моддаларни илдиз, новда ва та- 
комиллашган органлар — тугунак, пиёзбош, ер ости нов- 
даларида, илдизмеваларда тўплайди. Бу озиқ моддалар тин­
члик даври ўтгандан сўнг ўзлаштирилади.
Ғамловчи тўқималар юпқа деворли тирик паренхим 
ҳужайралардан иборат. Ўша ҳужайраларда озиқ моддалар 
қаттиқ ва суюқ ҳолатда тўпланади. Қаттиқ ҳолда — крах­
мал, оқсил кристаллари (картошка тугунакларида) ёки 
алейрон доначалари шаклида, суюқҳолда — масалан, лав- 
лаги илдизмевалар, сабзи пиёзбошлилар, шакар қамиш, 
узум, тарвуз, қовун ва бошқаларда учрайди.
Ғамланган моддалар ферментлар таъсирида гидролиз- 
ланади ва сувда эрийдиган ҳолга келади, шундан сўнг ри- 
вожланаётган ўсимлик томонидан сарф этилади.
Чўл ва саҳроларда ўсувчи айрим ўсимликларнинг ҳужай- 
ралари йирик ва шилимшиқ ширага бой бўлади. Бундай 
ҳужайралар 
сув ғамловчи 
ҳужайралар деб аталади. Сув ғам- 
ловчи тўқималар баъзи ўсимликларнинг баргларида (ага­
ва, алоэ, семизўт), пояда (кактус, сутламада) бўлади.
Аэренхима тўқималар. 
Аэренхима (юнон. аэр — ҳаво; 
энхима — тўлдирилган) хужайраларининг оралиғи ҳаво 
билан тўлдирилган бўлиб, сув остида ёки сув юзасида қал- 
қиб ўсувчи 
гидрофит 
(юнон. г и д р о — сув; ф и т о н — 
ўсимлик) ва баъзи қуруқликда ўсувчи ўсимликларга хос 
хусусиятлардан ҳисобланади. Аэренхима тўқималари ўсим-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ликларни ҳаво (кислород ва карбонат ангидрид) билан 
таъминлайди, ўсимлик тўқималарини енгил қилади, шу­
нинг учун ҳам сувда ўсувчи ўсимликлар сув юзасида қал- 
қиб тура олади (зулфиобилар, ўқбарг, сувайиқтовони ва 
бошқалар).
Аэренхима тўқималари сув ва ботқоқликда ўсувчи ўсим- 
ликларнинг вегетатив органларида учрайди. Бу тўқималар 
паренхима хужайраларининг м о д и ф и к а ц и я м (лот. моди- 
ф икацио — шакл ўзгариш и) бўлиб, юмалоқ, юлдузсимон 
ва бошқа ш аклларда учраши мумкин.