Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

 
 
          VII-BOB.      NERV SISTEMASI   
Nerv  sistemasining  ahamiyati. 
Nerv  sistemasi  organizm  vazifalarining 
boshqarilishida  muhim  rol  o’ynaydi.  U  hujayralar,  to’qimalar,  organlar  va  ular 
sistemalarining  muvofiq  ishlashini  ta`minlaydi.  Bunda  organizm  bir  butun  xolda 
ishlaydi.  Nerv  sistemasi  orqali  organizm  tashqi  muxit  bilan  bog’lanadi.  Nerv 
sistemasining faoliyati tuyg’u, o’qish, xotira, nutq va tafakkurga - ruhiy asoslangan 
bo’lib, ular yordamida odam faqat atrof muxitni bilib olmay, balki uni faol xolda 
o’zgartirishi mumkin. 
       Organlar  faoliyatining  tartibga  solinishi.
 
Odam  muskullarining  qisqarishi 
natijasida har xil  harakatlar  qiladi.  Muskullar  esa  qo’zg’alish  natijasida qisqaradi. 
Qo’zg’alish bosh miyadan yoki orqa miyadan chiquvchi harakatlantiruvchi nervlar 
orqali  muskullarga  keladi.  Harakatlarning  xilma-xilligi  va  murakkabligi,  kuchi, 
ko’lami va davom etish vaqti nerv sistemasi faoliyatiga bog’liqdir. So’lak bezlari 
shu  bezlarga  markaziy  nerv  sistemasidan  nervlar  orqali  keladigan  qo’zgalish 
sababli so’lak ishlab chiqaradi. 
Yurak  tez-tez  yoki  sekin  urishi  mumkin.  Yurak  faoliyatidagi  ana  shu 
o’zgarishlar  nerv  sitemasi  ta`siri  ostida  amalga  oshadi.  Organizmda  qon  doimo 
qayta  taqsimlanib  turadi:  ishlayotgan  a’zolarga  ko’proq,  tinch  turgan  organlarga 
esa  kamroq  qon  boradi.  A’zolardan  o’tuvchi  qon  miqdori  shu  qon  tomirlarining 
keng-torligiga  bog’liq  bo’ladi.  Bu  tomirlar  markaziy  nerv  sistemasidan  tomirlarni 
harakatga  keltiruvchi  nervlar  orqali  keladigan  qo’zg’alish  ta`siri  ostida  goh 
torayadi,  goh  kengayadi.  Organlarning  ishi  ularning  hujayralarida  bo’ladigan 
moddalar  almashinuviga  bog’liq.  Agar  moddalar  almashinuvi  kuchaysa,  ko’p 
energiya  ajralib  chiqadi  va  a’zolar  faoliyati  kuchayadi.  Moddalar  almashinuvi 
pasayganda  kam  energiya  ajralib  chiqadi  va  a’zoning  ishi  susayadi.  Hujayralarda 

---

175 
 
 
moddalar almashinuvi shu hujayralarga markaziy nerv sistemasidan nervlar orqali 
keladigan qo’zg’alish sababli o’zgarib turadi. 
Keltirilgan  misollardan  ko’rinib  turibdiki,  nerv  sistemasi  a’zolar  faoliyatini 
boshqaradi va faoliyatini tartibga solib turadi.