Anatomiya 2014. indd

Gipofiz patologiyasi

Gipofizar nanizm. Organizmning o‘sishiga gipofizning o‘sish 

gormonidan tashqari qalqonsimon bez, buyrak usti bezi va jinsiy 

---

332

bezlar gormonlari ham ma’lum bir ta’sir qo‘rsatadi. O‘sish gor-

monining yetishmov chiligida gipofizar pakanalik ro‘y beradi. Bu 

holat homila yoki bolalikning erta davridan boshlanib, o‘sishni 

keskin ravish da to‘xtab qolishga olib keladi. Bu kasallikda odam-

ning bo‘yi past bo‘lsa ham gavda qismlari nisbati saqlanib qola-

di, qo‘l-oyoq panjalari kichkina, barmoqlari ingichka bo‘ladi.

Jinsiy a’zolari rivojlanmaydi, gipofizar nanizmga duchor er-

kaklar jinsiy zaif bo‘ladi. Ayollar esa homilador bo‘lmaydi. Ba’zi 

pakanalar qonida O‘G miqdori odatdagidan ko‘p bo‘ladi. Ular-

ning yaxshi o‘smasligi sababi somatomedinlar yetishmovchiligi-

ga bog‘liq. Batafsil o‘rganilgan somatomedin – C 63 aminokislo-

ta qoldig‘idan tuzilgan peptid. U asosan jigarda sintezlanadi. So-

matomedin faqat tog‘ay va suyak to‘qimalari o‘sishini emas, balki 

boshqa to‘qimalarda ham hujayralarning mitotik bo‘linishini tez-

lashtiradi. Bo‘yi erkaklarda 130 sm dan, ayollarda – 120  sm dan 

past bo‘lsa, mittilik to‘g‘risida gap yuritish mumkin. Dunyodagi 

eng pakana odamning bo‘yi 48 sm bo‘lgan.

Kattalarda bezni gipofunksiyasida gipofizar semirish yoki gipo-

fizar ozish uchraydi.