Anatomiya 2014. indd

Bosh miya pos‘tlog‘ining fiziologiyasi

Bosh miya po‘stlog‘ining faoliyati miya so‘g‘oni va orqa miya 

faoliyatidan farq qiladi va oliy nerv faoliyati deb ajratiladi. Bu ter-

minni I.P. Pavlov kiritgan. Oliy nerv faoliyati deganda – u ahloq, 

organizmni tash qi muhit o‘zgarishiga moslashish, o‘zini o‘ragan 

muhitga teng lashish faoliyatini tushungan. Oxirgi miya organizm-

ning aqliy faoliyati, fikrlash a’zosidir. 

I.P. Pavlovning bosh miya yarimsharlari faoliyatini o‘rganish-

dagi yutuq lari, po‘stloq faoliyatining reflektor tabiatini va faqat 

unga xos bo‘lgan shartli reflekslarni ochib berishi bilan bog‘liq. 

Bosh miya yarimsharlarining faoliyati mexanizmini ochib I.P. Pav-

lov, uning vazifalarini o‘rganishda qo‘llaniladigan usul – shartli 

reflekslar usulini yaratdi. Shartli ref lekslar odamning ahloqini ho-

sil qiluvchi elementar holatlardan iborat.

Bosh miya yarimsharlarida faoliyatlarning joylashuvini o‘rga-

nish uchun turli usullar: po‘stloqni qisman olib tashlash, ele ktr va 

kimyoviy ta’sirlash, miyaning biotoklarini yozish va shartli ref-

lekslar usuli qo‘laniladi. Bosh miya po‘stlog‘ini ta’sirlash usuli 

bilan harakatlantiruvchi, sezuvchi (sensor) va assotsiativ sohalar 

aniqlangan.

Bosh miya yarimsharlari po‘stlog‘ni harakatlantiruvchi soha-

larini ta’sirlaganda harakat paydo bo‘ladi. Po‘stloqdagi harakat-

lantiruvchi sohalarning kattaligi mushaklar massasiga proporsio-

nal bo‘lmay, harakatning aniqligiga bog‘liq. 

Hayvonlarda po‘stloqning turli qismlarini olib tashlash sezuv-

chi (sensor) faoliyatlarni joylashishini o‘rganishga yordam berdi. 

Terining ayrim qismlarining proyeksiyasini po‘stloqdagi sohasini 

katta-kichikligi shu qismning faoliyatiga bog‘liq.