Anatomiya 2014. indd

Bosh miya yarimsharlari po‘stlog‘ining bioelektrik faolligi.

Bosh miya po‘stlog‘ining elektr potensiallarini tebranishi bi-

rinchi marta 1914-yilda V.V. 

Pravdich-Neminkiy tomonidan 

yozil gan. Hozirgi vaqtda po‘stloqning elektr potensiallarini tebra-

nishini o‘rganish fiziologiya va klinikada bosh miyani tekshirish-

da keng qo‘llaniladigan usul bo‘lib qoldi. Po‘stloqning elektr 

potensiallari ni tebranishini elektroensifalograf yordamida yozib 

olinadi. Y ozib olingan egri chiziq elektroensifalogramma (EEG) 

deyiladi. Odam da elektr potensiallari, odatda, boshning sochli 

qismiga mustahkamlangan elektrodlar yordamida qayd qilinadi. 

Bunda elektrod ostida yotgan po‘stloqning o‘n minglab neyro-

---

458

nining faolligi yig‘indisini o‘tkazib beradi. Odatda, biotok larni 

miyaning birqancha simmetrik sohalaridan: peshona, tepa, en-

sa bo‘laklaridan olinadi. EEG da turli chastotadagi va kattalikda-

gi (amplituda) to‘lqinlar tafovut qilinadi. Bir sekundda tebranish 

chastotasi bo‘yicha: eng sekin delta to‘lqinlar 0,5–3,5 1 sekund-

da; beta to‘lqinlar 4–7; alfa to‘lqinlar 8–13. To‘lqin chastotasi 

qancha ko‘p bo‘lsa, ularning kattaligi shuncha kam bo‘ladi. Shun-

ga ko‘ra eng mayda beta to‘lqinlar bo‘lsa, delta to‘lqinlar eng kat-

tasi bo‘ladi. EEG tahlil qilinganda, qayd etilgan elektr tebranish-

larni chastotasi, kattaligi, shakli va davomliligi hisobga olinadi.

EEGda miyaning holati va qayd qilinayotgan sohaga qarab, u 

y oki bu ritm ko‘proq bo‘lagida. Xotirjam va ko‘zlari yumilgan ho-

latdagi odamning ensa bo‘laklaridan tebranish chastotasi 1 sekun-

da 8–13 tafovut qilinadi, bo‘lgan alfa ritmi qayd qilinadi. Ko‘zla-

ri ochilsa yoki aqliy faoliyat boshlansa, alfa ritm yo‘qolib, beta 

ritm paydo bo‘ladi.

Uxlagan vaqtda to‘lqinlar sekin va yuqori bo‘lib, delta-ritm 

hukm  ronlik qiladi. Goho uyqu vaqtida tush ko‘rganda miyaning 

faol ligi oshadi, alfa va beta ritmlar qayd qilinadi.