Anatomiya 2014. indd

Bosh miya yarimsharlarning oq moddasi

. Bosh miya yarim-

sharining ust tomondan qoplagan po‘stloq ostida oq modda qat-

lami yotadi. Yarimsharning oq moddasi bir-biri bilan kesishib 

joylashgan, vazifasi, yo‘nalishi va kelib chiqishi jihatidan bir-bi-

riga o‘xshamagan nerv tolalardan iborat. Bu nerv tolalarini uch 

asosiy tizimga ajratish mumkin.

Assotsiativ tolalar bitta yarimsharning turli qismlarini bir-biri 

bilan bog‘laydi. Agar assotsiativ tolalar miya po‘stlog‘ida bir nerv 

hujayrasini boshqa bir hujayra bilan bog‘laganda po‘stloqdan 

tashqari ga chiqmasa, uni intrakortikal assotsiativ tolalar deyiladi. 

Agar tola  lar po‘stloqdan tashqariga oq moddaga chiqib, boshqa 

sohadagi po‘st  loq hujayralari bilan bog‘lansa, ekstrakortikal tola-

lar deyiladi. Ekstra kortikal tolalar ikki guruhga: qisqa va uzun to-

lalarga bo‘linadi. Qisqa tolalar yonma-yon turgan ikkita pushtani 

---

443

bir-biri bilan bog‘laydi va ravoq shaklida bo‘lgani uchun ravoqsi-

mon tolalar deyiladi. Uzun tolalar yarimsharlarning bo‘laklarini 

bir-biri bilan bog‘lab bir nechta tutamni: ustki bo‘ylama, ilgaksi-

mon, belbog‘ va pastki bo‘ylama tutamlarni hosil qiladi.

Komissural tolalar bir yarimshardan ikkinchisiga o‘tadi. Ular 

o‘ng va chap yarimshardagi bir xil markazlarni bir-biri bilan bog‘-

laydi. Komissural tolalar uch sohada to‘planib, oldingi bi tishma, 

gumbaz va qadoq tanani hosil qiladi.