Anatomiya 2014. indd

To‘rsimon formatsiya

. Miya so‘g‘oni va oraliq miyaning o‘zi-

ga xos o‘zaklari orasida ko‘p sonli kuchli tarmoqlangan o‘simta-

lari quyuq to‘r hosil qilgan hujayralar to‘plami joylashgan bo‘lib, 

ular to‘rsimon formatsiya deb ataladi. Retseptorlardan bosh miya 

po‘stlog‘ining sezuvchi sohalariga, sezgining ayrim turlarini o‘tka-

zuvchi yo‘llar miya so‘g‘onida to‘rsimon formatsiya hujayralari-

da tugaydigan tarmoqlarni beradi. Periferiyadan ekstro, intero va 

propriore tseptirlardan kelayotgan impulslar oqimi to‘rsimon for-

matsiya tarki bini doim tonik qo‘zg‘alish holatida ush lab turadi. 

Torsimon formatsiya neyronlaridan nospetsifik yo‘llar bosh-

---

440

lanadi. Ular yuqoriga po‘stloq osti o‘zaklari va bosh miya po‘st-

log‘iga, pastga esa orqa miya neyronlariga yo‘naladi. To‘rsimon 

formatsiya ni ta’sirlash hara katlantiruvchi effekt chaqirmaydi, 

ammo bor fao liyat ga kuchaytiruv chi yoki tormozlovchi ta’sir 

ko‘rsatadi. Miya so‘g‘onini orqa qismlarini ta’sirlaganda tor-

mozlanish paydo bo‘lsa, oldingi qismlarini ta’sirlaganda refleks-

lar kuchayadi.

To‘rsimon formatsiya bosh miya po‘stlog‘iga kuchli ta’sir kor‘sa-

tib, uning faolligini tutib turadi. O‘z navbatida, bosh miya po‘stlog‘i 

to‘r formatsiya faolligini boshqaradi.