Анъана ва инновациялар (XIX аср охири XX аср бошлари)



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/45
Sana23.01.2023
Hajmi7,56 Mb.
#901370
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   45
Bog'liq
511198 (1)

4-Bapai<.
3 Айний С. Асарлар. 7-том. - Б.253 -2 5 4 .
41


шифохоналарга тиббий ёрдам сураб мурожаат килган аколи- 
нинг сони камайиб кетган1. Шунга карамай, Бухоро амирлиги- 
даги бошка жойларда кам шифохоналар вужудга келган. Хусу- 
сан, 1916 йили Эски Бухоро, Карки, Чоржуй, tyicop, Душанбе, 
^арши ва Шакрисабзда аёллар *амда эркаклар учун шифохо­
налар очилган1
2.
Амирлик аколисига тиббий ёрдам курсатган шифокорлар- 
дан И.Пензяков, Якимов ва Конев каби шифокорлар у ерда 
анча узок вакт хизмат килган эди3. Шифокорларнинг бу ердаги 
3 йиллик хизмати Россия марказий губернияларидаги 4 йил- 
лик хизматга тенглаштирилган4. Бухоро амирлигида узок иш- 
лаган шифокорлардан бири фельдшер С.В.Мецберг булиб, у 
1897 йилдан 1912 йилгача Бухородаги макаллий аколи учун 
очилган шифохонанинг аёллар булимида акушер сифатида 
фаолият юритган. 1912 йили эса Бухородаги «янги шифохо- 
на»да ишлай бошлаган5, аввал Тошкентдаги макаллий аёллар 
ва болалар касалхонасида хизмат килган врач Евгения Ман­
дельштам билан бирга аёлларга тиббий ёрдам курсатган. Бу­
хоро амири, уз навбатида, рус шифокорларининг мекнатини 
кадрлашга каракат килган, хусусан, 1916 йили бир катор ши­
фокорлар амирликнинг ма*аллий а*олисига узок вакт мобай- 
нида курсатган хизматлари учун Бухоро амирлигининг кумуш 
ордени билан такцирланган6.
Аёл шифокор Ракитская Эски Бухоро хотин-кизлар амбула- 
ториясида 9 йил мобайнида (1902 -19 11) ишлаган. Архив *уж- 
жатларида таъкидланишича, ушбу шифокор Бухоро аколисига 
тиббий ёрдам беришда совукконликка йул куйган. Масалан, 
1909 йил июнида амбулаторияга уч нафар бухоролик якудий
1 Логофет Д.И. Страна бесправия. - СПб., 1909. - С.95 - 96.
2УзР МДА, И.2-фонд, 1-руйхат, 39-иш, 6-, 13-, 14-вараклар.
3УзР МДА, И.3-фонд, 1-руйхат, 446-иш, 1-варак; 519-иш, 1-варац; И. 126-фонд, 
1-руйхат, 1304-иш, 3-варак;,
4 УзР МДА, И.3-фонд, 2-руйхат, 407-иш, 10-варак оркаси.
5 УзР МДА, И.3-фонд, 2-руйхат, 407-иш, 3-варак.
6УзР МДА, И.3-фонд, 2-руйхат, 485-иш, 2-варак.
42


бир кун олдин бир нафар фарзанд курган, иккинчисини эса ту- 
голмаётган, х,аёти хавф остида булган аёлга ёрдам курсатишни 
сураб мурожаат килади. Аёлнингёнида булган акушерка Капе­
люш Ракитскаяни ча^ириб келиш учун бир неча марта одам 
жунатади. Аммо у турли ба^оналар билан беморнинг олдига 
боришдан бош тортади. Х^атто бормаслигини очик айтади ва 
унинг устидан арз к;илиш мумкинлигини таъкидлайди. Шундан 
сунг аёлнинг турмуш уртоги кариндошлари билан маслах,атла- 
шиб, эркак шифокордан ёрдам сурайди. Эркак шифокор аёлга 
тиббий ёрдам курсатади ва аёл уч нафар фарзандни дунёга 
келтиради.
Аммо бу аёл шифокор ма^аллий савдогарлар орасида кат- 
та шух;рат козонган эди. Амир Абдулахдд Ракитскаяга катти^ 
ишонч билдириб, ундан тиббий ёрдам олиб турган. Х,атто тиб­
бий ёрдам курсатмагани какида арз к,илиб, унинг ишдан буша- 
тилишини сурашганда кам амир Абдулакаднинг фармони ва ко- 
зикалон илтимоси билан А.С.Лютшдан Ракитскаяга кеч кандай 
жазо чоралари курмаслик суралади. Шундай килиб, Ракитская 
амирнинг куллаб-кувватлаши билан узини олдингидай тутишда 
давом этди, яъни кабул вактларини кискартириб, шифохонани 
тузатиб булмайдиган беморлар билан тулдириб ташлади.
Ракитская ишдан бушатилади, аммо кушбеги амирнинг 
топшириги билан уни вазифасида колдиришни сураб илти- 
мос килади. 1912 йил январида Мирза Насруллобий кушбе- 
ги Бухородаги Россия сиёсий агентлигига ёзма илтимоснома 
билан мурожаат этади, унда, жумладан, шундай дейилганди: 
«... унинг яхши даволаши Бухоронинг барча аколисига маъ- 
лум, айникда, Олий казратларининг урдасида маълум, чун- 
ки у мах,аллий тилни жуда яхши билади ва тажрибага эга, 
шунинг учун каммага керак»1. У козирги вактда кам урдага 
тиббий ёрдам курсатгани бораётгани таъкидланади. Пекин 
бу сафар аризага рад жавоби берилади. Кушбегига берилган
1УзР МДА, И.3-фонд, 1-руйхат, 548-иш. 6-вара*.
43


жавобда Ракитская, балки, Бухоронинг бойларига тиббий ёр- 
дам курсатиб, тажриба орттиргандир, аммо у узининг асосий 
вазифасини, яъни камбагалларга тиббий ёрдам курсатишни 
унутган дейилади.
Ракитская амбулатория кабулини совукконлик билан олиб 
борган, кабулни эрта тугатган ва узок кишлоклардан келган бе- 
морларнинг илтимосига умуман кулок осмаган, беморлар сут- 
калаб унинг кабул килишини кутиб колган. Бухородаги Россия 
сиёсий агенти Лютш у билан сукбатлашганига карамай, Ра­
китская аввалгидек фаолиятини давом эттирган. Хатда унинг 
Бухорода колиб, амир оиласига тиббий ёрдам курсатишда да­
вом этиши, уларнинг оилавий шифокори булиб колишига кеч 
кандай каршилик йуклиги таъкидланади. Шунингдек, аколи- 
нинг бой катлами унинг хизматидан фойдаланиши имкони бу- 
лади, аммо аёл шифокор лавозимига узининг тугридан-тугри 
вазифасини бажарувчи, яъни фойда оркасидан кувмайдиган, 
камбагалларга сидкидилдан ёрдам берадиган шифокор тайин- 
ланиши кайд этилади1.
Макаллий аколи русийзабон шифокорлар тиббий ёрдамини 
деярли кеч качон рад этмаган. Масалан, 1908 йили Бухорода 
топографик суратга олишлар вактида Бухорога топографлар 
ва бошка хизматчилар саломатлигини назорат килиш учун ши­
фокор Вознесенский жунатилади. У топографик ишлар амалга 
оширилаётган деярли бутун Шаркий Бухорони - Денов, Юрчи, 
Сариосиё, Регар, Цоратог, Х,исор, Душанбе, Файзобод, Кофир- 
никонни айланиб чикади. У бир неча кунга тухтаган камма жой- 
да унинг шифокор эканлигини билган макаллий аколи ишонч 
билан тиббий ёрдам сураб мурожаат килган. Шифокор Возне­
сенский макаллий аколи асосан табиблар тиббий хизматидан 
фойдаланганини таъкидлаб утади1
2.
Таъкидлаш жоизки, Бухорода фаолият олиб борган шифо­
корлар нафакат аколига амалий ёрдам курсатишган, балки
1 Уша ерда, 8-вара^.
2УзР МДА, И.1-фонд, 12-руйхат, 2034-иш, 3-варак
44


илмий тадкикотлар *ам олиб боришган. Жумладан, улкада 
инсонлар ва *айвонлар тропик касалликларини урганиш бу- 
йича экспедициянинг бошли™ Яхимовнинг маълумотига кура, 
Эски Бухоро а^олиси орасида безгак касалига чалинганлар 
купчиликни ташкил ^илиб, бу касаллик а^олига жуда катта за- 
рар етказган. Ша*ар атрофида, *атто ичида куплаб боткш^лар 
мавжуд булган, улар безгак тарк;атувчи пашшалар тухумлари 
купаядиган жойга айланган.
Мазкур экспедиция маълумотича, безгакдан таш^ари Эски 
Бухорода (бошка жойлардаги каби) кам урганилган хавфли 
касаллик - лейшманиоз куп учрар эди, 25,2% *олатларда бу 
касалликни итлар тар^атган. Яхимов безгак ва лейшманиоз 
касалликпарининг олдини олиш учун бот^о^ларни куритишни 
ва касаллик тар^атувчи итларни йукотишни такпиф килади. 
Шунингдек, Яхимов Эски Бухоронинг тиббий шароитини яхши- 
лаш учун Бухородаги кушхоналар устидан санитар назоратни 
кучайтириш кераклигини уктиради1.
Хулоса ^илиб айтганда, XIX аср охири - XX аср бошлари- 
да Туркистон улкасида тиббий хизмат курсатишда анъанавий 
тартиблар са
1
фаниб ^олиши билан бирга инновацион жараён- 
лар х,ам руй берди. Жумладан, бу даврда болалар ва аёллар 
учун махсус тиббий масканлар очилиб, уларга замонавий му- 
тахассислар тиббий хизмат курсатдилар.

Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish