Analitik kimyoda organik reagentlar

2.3. Organik reagentlarning afzalligi va ishlatilish sohalari.
Qator organik birikmalar muayyan, organik yoki anorganik moddalar bilan reaksiyaga kirishgada analitik samara zohir bo‘ladi. Analitik samara namoyon etuvchi organik birikmalar organik reagentlar deyiladi.
Organik reagentlarni analitik kimyoda qo‘llanishi, birinchi bor, 1885 y. rus olimi M.A.Ilinskiy, Co³⁺ ionini ochish
uchun, α-nitrozo, β-naftol reagentini qo‘llash bilan boshlangan
Organik reagentlarni anorganik ionlarga ta’siri qonuniyatlarini I.I.CHugaev ishlab chiqgan, shu sababdan bu ikki rus olimlari organik reagentlarni taxlilda qo‘llash asoschilari xisoblanadi.
Fanning mazkur soxasini rivojlantirish uchun I.P.Alimarin, A.K.Babko, Yu.A.Zolotovlar bilan bir qatorda o‘zbek olimlari Sh.T.Tolipov, Sh.T.G‘aniev, K.Raxmatullaevlar xam xissa qo‘shganlar.
Organik reagentlar kimyoviy taxlilni turli soxalarida taxlil usullarini osonlashtirish, tezlatish, sezgirligini oshirish maqsadlarida qo‘llanadi. Ular anorganik reagentlarga nisbatan qator afzalliklarga ega:

1. 
   sezgirligi yuqori bo‘lgani uchun, boshqa usullarda ochib bo‘lmaydigan ionni ochish imkonini beradi,
   
2. 
   aksariyat organik reagentlar o‘ta selektiv va spetsifik xossaga ega,
   

organik reagentlar, eritma pH qiymatiga ko‘ra o‘z rangini o‘zgartirishi indikator sifatida kata axamiyatga ega. Ko‘rsatilgan afzalliklar sababli organik reagentlar analitik kimyoda keng qo‘llanadi.

Xulosa

Biror tashqi belgi – cho‘kma yoki gaz ajralishi, cho‘kmani erishi, rang o‘zgarishi kabi tashqi samara bilan boradigan reaksiyalar analitik reaksiya deyiladi Ikki yoki undan ortiq turli ligand (reaktivlar) va bir xil metall ionlari hosil bo'lgan murakkab. Turli ligantlarning sinergetik ta'siri tufayli kompleks komplekslar selektivlik, barqarorlik, ranglarni ishlab chiqish va solventli ekstraktsiya jihatidan yaxshi analitik kimyonlarni namoyish etadi. Umumjahon analitik kimyoda keng qo'llaniladigan aralash komplekslarning shakllanishi. Organik reagentlarni anorganik ionlarga ta’siri qonuniyatlarini L.A.Chugaev ishlab chiqgan, shu sababdan bu ikki rus olimlari organik reagentlarni taxlilda qo‘llash asoschilari xisoblanadi. Fanning mazkur soxasini rivojlantirish uchun I.P.Alimarin, A.K.Babko, Yu.A.Zolotovlar bilan bir qatorda o‘zbek olimlari Sh.T.Tolipov, Sh.T.G‘aniev, K.Raxmatullaevlar xam xissa qo‘shganlar.
Ekstragent – tahlil etiluvchi moddani, bir fazadan ikkinchisiga, ekstraksiyalovchi organik erituvchi yoki reagentning eritmasi. Misol: Al3+ 8-oksixinolinni xloroformdagi eritmasi bilan yaxshi ekstraksiyalanadi.
Heteropoliya polinukolyoziya komplekslari ushbu toifaga tegishli ikkita yoki undan ortiq turli metal ionlari, masalan, Ce-tartarik kislota-Eu, Cu-sitrik kislota-Cr, La-bromopyrogallol red-Y, Sc-Arsenazo Ⅲ-Mo . Bu birgalikda qazib olish, umumiy ranglanish va birgalikda yashirish orqali ishlab chiqilgan yangi maydon. Bunday komplekslar nafaqat nazariy ahamiyatga ega, balki amaliy ahamiyatga ega. Yuqoridagi tizim amaliy ishlarda qo'llanilgan.