Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo

Gaz elektrodlari.
Gaz elektrod odatda inert metallardan (odatda, Pt) tashkil topgan bo’lib, u bir vaqtning o’zida gaz bilan va shu gazning ionlari bo’lgan eritma bilan ham kontaktda (muvozanat) bo’ladi. Bu toifa elektrodlarga vodorod va xlor elektrodlari misol bo’la oladi. Goxida gaz elektrodlarini 1-tur elektrodlar sinfiga mansub ham deyishadi.
Vodorod elektrodini quyidagi sxematik ko’rinishda ifodalash mumkin:
N^ N₂ (Pt)
Va unda beradigan reaktsiyani quyidagicha yozish mumkin
N^ e  12N₂
Vodorod elektrod potentsiali quyidagi tenglama bo’yicha aniqlanadi.

Shartli ravishda = 0 deb qabul qilingan. Unda Ln a_N 2,303 Lg a_H­- 2,303 pH ligini hisobga olsak, yuqoridagi tenglamani quyidagi yozish mumkin.
- 0,0592 rN – 0,0129 Lg P_H2 (T  298 Kda)
Oksidlanish - qaytarilish elektrodlari.
Bir moddaning oksidlangan va qaytarilgan shakllari bo’lgan eritmaga tushirilgan inert metaldan tashkil bo’lgan sistemaga oksidlanish -qaytarilish elektrodi deb ataladi. Umumiy ko’rinishda: O,R/ Pt
Bu erda O- moddaning oksidlangan shakli: R-qaytarilgan shakli. Potentsial hosil qiluvchi reaktsiya O+Ze=R
Elektrod potentsial tenglamasi

bu yerda a₀ va a_R -mos ravishda moddaning oksidlangan va qaytarilagn shakllarining aktivliklari.
Elektrokimyoviy kuchlanishlar qatori.
Barcha elektrodlarni taqqoslashda normal potentsial qiymatlari bilan solishtiriladi. Ko’pchilik metallarning normal (standart) potentsiallari tajriba yo’li topilgan. Ba'zi metall (ishkoriy va yer-ishqoriy metallar) potentsiallari bilvosita hisoblab chiqarilgan. Metallar normal potentsiallari algebraik qiymatlarining oshib borish tartibida qo’yib chiqilsa, elektrokimyoviy kuchlanishlar qatori yoki kuchlanishlar qatori hosil bo’ladi. Buni chizmadan quyidagicha tasvirlash mumkin;
C^2 H^ Zn^ Al^3 HA,^KV

 2,0 1,0^Su 0,0 1,0 3,0 3,0

Vodoroddan (chapda) musbat potentsialli metallar turadi. Metallar potentsialining musbatligi chapga (pastga) tomon ortib boradi. Kuchlanishlar qatori metallarning elektrokimyoviy va kimyoviy xossalarini bir -biriga bog’laydi. Bu qatorda vodoroddan chaproqda joylashgan metallar kimyoviy jixatdan passiv, asl metallardir. Vodoroddan o’ngda joylashgan metallar esa aktiv va oson oksidlanadigan metallardir.
Ularning har qaysisi o’zidan chaproqdagi metallni shu metal tuzidan siqib chiqaradi. Vodoroddan chapdagi metallar vodorodni kislotadan siqib chiqara oladi. Bu qobilyat kuchlanish qatorida o’ngga tomon kuchayib boradi. Masalan: ishqoriy metallar suvni odatdagi haroratda shiddatli ravishda parchalaydi,temir esa faqat yuqori haroratdagina parchalaydi.
Metallar kabi metallmaslar va oksidlanish-qaytarilish potentsiallarining ham qatori mavjud.
Bu potentsiallar oksidlovchi va qaytaruvchi moddalarning faqat elektrokimyoviy (galvanik eritmalardagi) xossasinigina emas, har qaysi oksidlovchi va qaytaruvchining kimyoviy reaktsiyalaridagi oksidlash va qaytarish xossalarini ham belgilaydi.