Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo

OSMOTIK BOSIM
Quyida keltirilgan chizmadagi asbobni yig’ib, ichidagi trubkaga shakar eritmasini solib, uni membrana bilan to’sib, suv solingan (B) idishga tushirilsa, ma'lum vaqtdan so’ng (A) naychadagi suyuqlik satxi ko’tarilganini ko’ramiz. Suvni membranadan o’z-o’zidan ko’taralish hodisasi - osmos hodisasi deyiladi.
Suyuqlikni shu balandilkka ko’taralishi uchun zarur bo’lgan bosim osmotik bosim deyiladi. Uni Vant-Goff tenglamasi orqali topish mumkin.
R = SRT
ir xil osmotik bosimga ega eritmalar (izoosmotik) izotonik eritmalar deyiladi.

membrana

Tayanch so’z va iboralar izohi.
Eritma deb, bir yoki bir necha moddani bir modda hajmida bir jinsli tarqalishidan hosil bo’lgan sistemaga aytiladi.
Kontsentratsiya deb, eritma yoki erituvchining ma'lum og’irlik miqdori yoki hajmidagi erigan modda miqdoriga aytiladi. Kontsentratsiyalar-protsent (og’irlik yoki hajmiy), normal, molyar, molyal kontsentratsiyalar bo’lishi mumkin. Biror moddaning portsial mol kattaligi deb, shu moddadan katta miqdordagi eritmaga 1 mol qo’shilganda mazkur xossaning o’zgarishiga aytiladi.
Krioskopik konstanta (ebuliskopik konstanta) 1molyal eritmaning muzlash (qaynash) haroratini erituvchi muzlash (qaynash) haroratidan qanchaga pasayishini (ortishini) ko’rsatadi.


Mavzu bo’yicha nazorat savollari.
1.Eritma deb qanday sistemaga aytiladi?
2.Molyar qism nima?
3.Eritmalar hosil bo’lishi haqidagi fizik va kimyoviy nazariyalar haqida nimalar bilasiz?
4.Partsial mol kattaliklar nima va ularni ahamiyati qanday?
5.Gibbs-Dyugem tenglamasi va uning ahamiyati.
6.To’yingan bug’ bosimi nima? U nimalarga bog’liq?
7.Suyultirilgan eritmalar muzlash harorati qanday bo’ladi qaynash haroratichi?
8.Osmos hodisasi, osmotik bosim to’g’risida nimalarni bilasiz?
9. Eritmalar qanday turlarga bo’linadi?
10.Raul qonuni haqida nimalar bilasiz?


Adabiyotlar:
1.X.R. Rustamov “Fizik kimyo”, T. , “O’zbekiston”, 2000., 191-207 betlar.
2.A.G. Stromberg, D.P. Semchenko “Fizicheskaya ximiya”, M., “Visshaya shkola”, 1988., 182-200 betlar.
3.Fizik kimyo fanidan amaliy mashg’ulotlar G`B.N. Afanasev va boshqalar. Tarjimonlar X.I. Akbarov, R.S.TillaevG`- 4-ruscha nashr tarjimasi, T., O’zbekiston, 1999., 67-89 betlar.