Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo

Kimyoviy reaktsiyalarning izoxora va izobara tenglamalari.
Yuqorida aytilgandek, muvozanat konstantasi qiymati temperaturaga bog’liq, temperatura o’zgarsa u ham o’zgaradi. Bu bog’liqliklarni izxora-izobara tenglamalarida qurish mumkin.
Buning uchun izoterma tenglamasini temperatura bo’yicha differentsiallasak;

ni hosil qilamiz.
Gibbs-Gelmgolts tenglamasini eslab
G=H+T(G/T)
uni yuqoridagi tenglamaga qo’yamiz.
(a) dlnKp/dT=HRT²ni hosil qilamiz.
Xuddi shuningdek izoxorik-izotermik jarayon uchun
(b) dlnKs/dT=URT²ni hosil qilish mumkin.
Birinchi (a) tenglamani reaktsiyaning izobara, (b) tenglamani izxora tenglamalari deb ataladi. Bu tenlamalardan foydalanib ideal gazlardagi reaktsiyalar uchun har xil temperaturalarda muvozanat konstantasini topish mumkin.
Agar reaktsiya real gazlar aralashmasidan borayotgan bo’lsa izobara tenglamasidagi bosimni uchuvchanlik bilan almashtirish kerak
dlnK_f /dT=H/RT²
Agarda reaktsiya noideal eritmada borayotgan bo’lsa
lnKa/dT=U/RT²ni qo’llash lozim.


Muvozanat siljishi.
Yuqorida keltirilgan izoxora, izobara tenglamalari muvozanat konstantasini temperaturaga qarab o’zgarishini baholashga imkon beradi.
Agar bo’lsa dlnKrdDH>0 Demak, temperatura ortishi bilan endotermik reaktsiyaning muvozanat konstantasi ortadi va muvozanat o’ngga siljiydi.
Agarda bo’lsa dlnKrdDH<0 bo’ladi va muvozanat chapga, dastlabki
moddalar hosil bo’lishi tomonga siljiydi.
Agarda H=0 bo’lsa muvozanat konstantasi qiymati temperaturaga bog’liq bo’lmaydi.
Bu xulosalarni Le Shatale pritsipidan ham keltirib chiqarish mumkin edi: Muvozanatda turgan sistemaga biror ta'sir bo’lsa, sistemadagi muvozanat shu ta'sirni kamaytirish tomonga siljiydi.
Bunga har xil misollar keltirish mumkin. Chunonchi, bosim ortishi, moddalarni muvozanatdagi sistemaga qo’shilishi va x.k.
Biror temperaturadagi muvozanat konstanta qiymatini topish uchun izobara yoki izoxora tenglamasini integrallash kerak.