Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo

Elektrod potentsiallarini hosil bo’lishi.
Agar biror metal, shisha singari moddalar suvga yoki tarkibida shu metal ioni bo’lgan eritmaga, yoxud boshqa biror elektrolit eritmasiga tushurilsa, bu moddalar bilan suyuqlik chegarasida potentsiallari ayirmasi elektrod potentsiali hosil bo’ladi. Elektrod potentsiali hosil bo’lishini L.V. Pisarjevskiy quyidagicha tushuntiradi. Biror metal suyuqlikka tushirilganda bu metal metal ioni (M^z+) va elektronlarga (ze) dissotsilanadi.
M M^zze
Bu jarayon endotermik bo’lib, ionlarning gidratlanish vaqtida chiqadigan issiqlik hisobiga boradi.
Agarda metal ionning metal plastinkadagi kimyoviy potentsiali uning eritmadagi potentsialidan katta bo’lsa, metal plastinkadan metal ionlarining bir qismi eritmaga o’tadi. Natijada metall plastinka manfiy zaryadlanadi (chizmadan ko’rish mumkin) va manfiy zaryadlangan metall eritmadagi musbat zaryadlangan ionlarni - kationlarni o’ziga tortadi. Natijada metall bilan eritma chegarasida qo’sh elektr qavat hosil bo’ladi.
Agar ionning metalldagi potentsiali eritmadagi potentsialidan kichik bo’lsa, metal ion metal plastinkaga o’tadi va metal musbat zaryadlanadi.
Yuqoridagi hodisalar natijasida metal va eritma chegarasida potentsiallar ayirmasi hosil bo’ladi.
Demak potentsiallar ayirmasi hosil bo’lishining asosiy sharti-qo’sh elektr qavat hosil bo’lishidir.
Shunday qilib, elektrod potentsial elektrod-eritma chegarasida ionlar almashinish natijasida hosil bo’ladi. Bu potentsial metalning muvozanat potentsiali deb ham ataladi.
Shuni ham bu yerda takidlash kerak-ki, ionlarning eritma va metaldagi kimyoviy potentsiallari baravarlashganda muvozanat qaror topadi.
Hosil bo’lgan potentsial eritmaning kontsentratsiyasiga bog’liqdir. Buni bog’liqlikni Nernst ochgani uchun uning nomi bilan ataladi.

Bu yerda agar 1 bo’lsa, Ln 0 bo’ladi va _0.. Demak, ₀- eritmada ionning aktivligi 1ga teng bo’lganda vujudga keladigan potentsiallar ayrimasidir. Bu normal (yoki standart) potentsial deb ataladi. Aniqroq aytadigan bo’lsak ⁰- vodorod shkalasi bo’yicha olingan shartli standart elektrod potentsialidir. Amaliy hisoblar uchun shu shartli muvozanat standart elektrod potentsiallari qo’llaniladi.
Hozirgi paytda shartli elektrod potentsiallarini hisoblash uchun vodorod shkalasidan foydalaniladi. Bunda nol sifatida standart vodorod elektrodi potentsiali (bunda vodorodning eritmadagi aktivligi 1 ga, va bosim R0, 1013 mPa teng bo’lishi kerak) olingan.
Elektrodlarni quyidagicha yozish qabul qilingan
M ^z  M
Ya'ni chiziqning chap tomoniga elementning oksidlangan formasi, ya'ni eritmadagi ion va uning tagiga bu ionning eritmadagi termodinamik aktivligi (yoki kontsentratsiyasi) ko’rsatiladi. Chizikning o’ng tomoniga eritmaga tushirilgan metall yoki elementning qaytarilgan formasi yoziladi.