Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Reaktsiya tezligining temperaturaga bog’liqligi

100⁰C va kamroq temperaturada boradigan reaktsiyalar uchun tajribada quyidagi qoida topilgan. Ko’pchilik hollarda temperatura har 10⁰C ga oshganda kimyoviy reaktsiya tezligi 2-4 marta ortadi. Bu qoidaga Vant-Goff qoidasi deyiladi. Uning matematik ifodasi:

,

-t₁ va t₂ temperaturaga muvofiq tezliklar.

kimyoviy reaktsiya tezligining temperatura koeffitsienti.

Reaktsiyaning borish vaqti tezlikka teskari proportsional bo’lgani uchun Vant-Goff qoidasini yozish mumkin:

, bu erda va -t₂ va t₁ temperaturaga muvofik reaktsiyaning borish vaqti.

Temperatura koeffitsienti juda keng temperatura oralig’ida doimiy bo’lmaydi. Ko’pchilik reaktsiyalar uchun 100⁰C dan yuqori temperaturada u kamayadi.

Shunday reaktsiyalar borki, ularning tezliklari temperaturaga bog’liq emas, ularda temperatura koeffitsientlari juda yuqori bo’ladi. Shuning uchun Vant-Goff qoidasi absolyut emas. Ammo ma’lum temperatura intervallarida ko’pchilik reaktsiyalar ushbu qoidaga bo’ysinadi. Temperaturaning ortishi bilan kimyoviy reaktsiyalar tezligining keskin ortishini aktivlanish nazariyasi tushuntiradi, bunga muvofiq kimyoviy reaktsiyani ortiqcha energiyaga ega bo’lgan aktiv molekulalar vujudga keltiradi. Aktivlanish energiyasi qanchalik katta bo’lsa, reaktsiya shunchalik sekin boradi. Aktivlanish reaktsiyasi birligi kkal/mol’ yoki kJ/mol’.