Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Kimyoviy kinetikaning asosiy postulati, massalar ta’siri qonuni

Reaktsiya tezligining kontsentratsiyaga bog’liqligi massalar ta’siri qonuni bilan ifodalanadi:

“O’zgarmas temperaturada kimyoviy reaktsiyalarning tezligi reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyalarining ko’paytmasiga to’g’ri proportsionaldir”.

Masalan: A+B=C reaktsiyasi uchun massalar ta’siri qonuni: υ=kC_A·C_B

Demak, tezlik konstantasi-k dastlabki moddalar kontsentratsiyalari birga teng bo’lgandagi reaktsiya tezligidir. Shuning uchun k solishtirma tezlik deb ham ataladi. Tezlik konstantasi (k) reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyalariga bog’liq emas, aksincha reaktsiyaga kirishayotgan moddalar tabiatiga va reaktsiyaning borish sharoitiga (t, p, kat) bog’liq bo’ladi. Berilgan sharoitda borayotgan aniq reaktsiya uchun tezlik konstantasi doimiy kattalikdir.

A gar reaktsiyaga n-ta molekula ishtirok etayotgan bo’lsa, masalan; aA+bB=cC+dD bu reaktsiya uchun massalar ta’siri qonuni ifodasi: bo’ladi, ya’ni stexiometrik koeffitsientlar kontsentratsiya darajasiga ko’tariladi.

Bu tenglamalardagi C_A , C_B va C va C reaktsiyaga kirishayotgan moddalarning molyar kontsentratsiyalari.

Agar reaktsiyaga kirishuvchi moddalar gazlar bo’lsa, massalar ta’siri qonunini gazlarning bosimlari orqali ham ifodalash mumkin:

Yuqorida bayon qilinganlarning hammasi bir jinsli gomogen reaktsiyalar uchun qo’llaniladi.

Geterogen reaktsiyalarda tezlik ta’sir etuvchi moddalar yuza sirtlarning tegib turish kattaligiga proportsional bo’lganligi uchun, geterogen reaktsiyalarning kinetik tenglamasi, faqat gomogen faza kontsentratsiyasi bilan ifodalanadi:

Masalan: , yoki

,