Ta’kidlash lozimki, Sohibqironning bir mamlakatga qilgan yurishlari uning boshqa mamlakatlarga qilgan yurishlari bilan ketma-ket borgan. Xorazm, Xuroson, Eron, Hindiston yurishlari bunga misol bo‘la oladi. Ma’lumki, Sohibqiron hokimiyat tepasiga kelgan davrda Eron va Xurosonda ham bir nechta kichik davlatlar mavjud bo‘lib, oddiy xalq va savdogarlar ulardan ko‘p jabr ko‘rar edilar. Amir Temur 1380 yildan boshlab Xuroson yurishlarini boshlaydi. Tus, Nishopur, Sabzavor shaharlari unga jangsiz taslim bo‘ladilar. Sohibqiron Ozaybarjonga bir necha bor hujum qilib 1387 yilda uni egallashga muvaffaq bo‘ladi. 1392 yilda Armaniston va Gruziya Amir Temur izmiga o‘tadi. SHimoliy Hindiston va Kashmir musulmonlari qaroqchilardan aziyat chekayotganligi bois Temur Hindistonga ham yurish qilib, 1399 yil martida bu hududlarni ham egallaydi. 1400 yilda Amir Temur qo‘shinlari turk sultoni Boyazid I va Misr sultoni bilan kurash olib borib, o‘sha yili Misr sultoni Farajni tor-mor etdi. 1402 yilda Amir Temur Anqara yonida Boyazid bilan ikkinchi marta to‘qnashdi va uni tor-mor etdi. Temurning bu g‘alabasi ayniqsa evropaliklarda katta taasurot qoldirgan edi.
Misol uchun, Boyazid ustidan qozonilgan buyuk g‘alaba munosabati bilan Fransiya qiroli Karl VI, Angliya qiroli Genrix IV va Vizantiya imperatori Temurga o‘z tabriknomalarini yuborganliklari manbalarda ma’lum. CHunki, tadqiqotchilar tili bilan aytganda, Evropaga ulkan xavf solib turgan Boyazid boshchiligidagi usmoniylar imperiyasiga berilgan zarba uchun endigina uyg‘onayotgan butun Evropa Amir Temurdan minnatdor edi. 1404 yilning may oyida Amir Temur Kichik Osiyodan Samarqandga qaytib keladi va Xitoyga bo‘ladigan yurishga tayyorgarlik ko‘ra boshlaydi. 1404 yilda qahraton qishda Temurning 200 minglik qo‘shini Samarqanddan Xitoy yurishiga chiqadi. O‘sha yili qish O‘rta Osiyo tarixidagi eng qahraton qishlardan bo‘lgan edi. Sirdaryoning suvi bir metrga muzlagan, askarlardan ko‘pining qo‘l-oyoqlarini, quloq- burunlarini sovuq olgan edi. Amir Temurning o‘zi ham ko‘p o‘tmay shamollab qoladi. 1405 yil yanvar oyining o‘rtalarida O‘trorga to‘xtashga qaror qilishadi va bu erda 18 fevral kuni buyuk jahongir Sohibqiron Amir Temur vafot etadi. Amir Temur 35 yil davomida harbiy yurishlar olib boradi. Ushbu yurishlar natijasida ulkan saltanat barpo etildiki, uning tarkibiga Movarounnahr va uning atrofidagi viloyatlar, Xorazm, Kaspiy atrofidagi viloyatlar, hozirgi Afg‘oniston, Eron, Turkiya, Hindiston, Iroq, Janubiy Rossiya, Kavkaz va G‘arbiy Osiyoning bir qator davlatlari kirgan. Amir Temurning ulkan davlat barpo etishdagi faoliyati uning maqsad va rejalariga ko‘ra ikki bosqichga bo‘linadi. Birinchi bosqich 1360-1386 yillarni o‘z ichiga olib, bu davrda Sohibqiron Movarounnahrda markazlashgan kuchli davlat barpo etishga erishadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |