Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

 
15.3. Daromadlarning shakllanishi schyoti 
Bu schyot mamlakat miqyosida, iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlari 
kesimida tuziladi. Schetni tuzishdan ko‘zlangan maqsad, mamlakatda yaratilgan 
yalpi ichki mahsulot hamda iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlarida yaratilgan yalpi 
qo‘shilgan qiymatning tarkibini aniqlashdan iborat. Shu bilan birga, schyotdagi 
ko‘rsatkichlar ishlab chiqarishda band bo‘lgan barcha institutsion birliklarning 
birlamchi daromadlari tarkibini ifodalaydi.
Schyotni mamlakat miqyosida tuzilish sxemasi quyidagicha: 
Ishlatilishi
Resurslar 
2. Mehnat haqi
1. Yalpi ichki mahsulot (oxirgi bozor 
baholarida) (1.1+1.2) 
3. Bevosita ishlab chiqarish uchun sof soliqlar : 
- bevosita ishlab chiqarish uchun soliqlar 
- bevosita ishlab chiqarish uchun subsidiyalar 
(minus ishora bilan) 
1.1. Yalpi qo‘shilgan qiymat 
(asosiy bozor baholarida) 
4. Asosiy kapitalning iste’moli 
5. Sof foyda va aralash daromad, hammasi 
Shu jumladan:
5.1. Shartli foyda 
1.2.Mahsulot uchun sof soliqlar 
-mahsulot uchun ssoliqlar
-mahsulot uchun subsidiyalar (minus 
ishora bilan) 
Daromadlarni shakllanishi schyoti iqtisodiyot tarmoqlari va sektorlari 
kesimida tuziladi. 
Shuni ta’kidlash lozimki, agar tarmoq, sektorlar davlat tomonidan bevosita 
ishlab chiqarish uchun subsidiya olgan bo‘lsa, bu subsidiya qiymati ham (ishlab 
chiqarish schyotida) yalpi mahsulot tarkibiga qo‘shib hisoblangan bo‘ladi. Shu 
sababli, iqtisodiyot birliklarining YaQQ ko‘rsatkichlari tarkibida ularning olgan 
subsidiyalari qiymati o‘tirgan bo‘ladi. Shu holatni e’tiborga olsak, iqtisodiyot 
tarmoq va sektorlarining daromadlarni shakllanishii schyotida bevosita ishlab 

---

384 
chiqarish uchun olgan subsidiyalar qiymati alohida qayd etilmaydi. Uning qiymati 
sof foyda yoki aralash daromad tarkibiga kirgan bo‘ladi. 
Shuni aytish joizki, daromadlarni shakllanishi schyoti ko‘rsatkichlaridan 
iqtisodiy tahlilda keng foydalanish mumkin. Ular orqali mamlakatda va iqtisodiyot 
sektorlarida bo‘lgan tizmiy o‘zgarishlarni, mamlakatda yuritilayotgan soliq, moliya 
va daromad siyosatining yaratilgan daromad tarkibiga ta’sirini va unda bo‘lgan 
o‘zgarish(siljish)larni bilish mumkin. Bundan tashqari, schyot ko‘rsatkichlari 
dinamik qatorlarini tuzib, undan mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning 
istiqbollarini ifodalovchi indikatorlarni iqtisodiyot sektorlari kesimida prognoz 
qilishda foydalanish mumkin bo‘ladi. 
Iqtisodiyot sektorlari va tarmoqlarida schyotning umumiy tuzilish sxemasi 
quyidagicha bo‘ladi: 
 
Daromadlarni shakllanishi schyoti