A`meliy sabaq -5

Belok tabiyatlı toksinler. 
Bakteriyalardan 80 nen artıq belok tabiyatlı toksinler ajıralıp 
shıg`adı.. Olar bir-birinen molekulyar massası, ximiyalıq du`zilisi, tropligi (beyimliligi) ha`m 
biologiyalıq aktivligi menen parıqlanadı. 
Beloklar tiykarınan termolabil bolıwına qaramay, olardın` ıssılıqqa shıdamlı tu`rleri bar. 
Ma`selen, Cl.botulinum, E.coli, patogen stafilokokklar islep shıg`aratug`ın za`ha`rler 100oS da 
ha`m bir neshe minut saqlanıp qaladı. Ekzotoksinler ag`za ha`m toqımalarg`a beyimliligi, 
za`ha`rliligi, antigenligi, immunogenligi ha`m basqa belgileri menen xarakterlenedi. Ta`sir 
mexanizmine qarap 4 tu`rge ajıratıladı. 
Tsitotoksinler
belok sintezin buzadı. Ma`selen, antielongator toparına tiyisli toksinler 
transferaza II fermentinin` iskerligin buzadı, bul ferment ribosomada belok elongatsiyasida 
(polipeptid shınjırının` uzayıwında) qatnasadı. Sonın` menen birge bul toparg`a enteropatogen 
ha`m dermonekrotoksik aktivlikke yie toksinler ha`m kiredi. 
Membranotoksinler
– 
eritrotsit 
(gemolizin) 
ha`m 
leykotsitler 
(leykotsidin) 
o`tkiziwshen`ligin asıradı, na`tijede birinshisi gemolizge ushıraydı, ekinshisi bolsa parshalanadı. 
Funktsional blokatorlar
– kletka adenilattsiklaza fermenti aktivligin asıratug`ın 
enterotoksinler, olar ta`sirinde jin`ishke ishek diywalının` o`tkiziwshen`ligi asadı ha`m suyıqlıq 
ko`p mug`darda shıg`ıp ketiwi esabınan diareya ju`zege keledi. Ma`selen, patogen xolera 
vibrionı islep shıg`aratug`ın xolerogen, enterobakteriyalardın` enterotoksinleri usınday 
qa`siyetke iye. Bul toparg`a ja`ne toksikoblokator ha`m neyrotoksinlerde kiredi. Birinshisine 
sibir` jarası ha`m chuma qozg`atıwshılarının` virulentlik faktorları mısal boladı, olar 
enterotoksinlerden parqı adenilattsiklaza fermenti aktivligin to`menletedi, sebebi ol bul ferment 
antagonisti esaplanadı. Neyrotoksinler (tetanospazmin, botulinik toksin) arqa ham bas miy
kletkalarına ta`sir ko`rsetedi. 

---

Patogen stafilokokk ha`m streptokokklar islep shıg`artug`ın eksfoliatin ha`m eritrogeninler
kletkalardın` o`z ara ha`m kletkalar aralıq zatlardın` baylanıs protsesslerine ta`sir ko`rsetedi. 
Belok ta`biyatlı toksinlerdin` joqarı za`ha`rliligi olar molekulasının` makroorganizm gormon, 
ferment ha`m neyromediatorları subbirliklerinin` uqsaslıg`ına baylanıslı. Na`tijede olar tirishilik 
ushın zarur birikpelerdin` funktsional aktivligin antimetabolit sıpatında tosadı. 
Ekzotoksinler joqarı troplikka iye (mono- ha`m politroplik). Olar patogen mikrob tu`sken 
toqımanı nekrozg`a ushıratadı. Bunday toqıma mikroorganizm ushın azıqlıq substrati bolıp 
qaladı. Belok ta`biyatlı toksinlerdin` antigenligi joqarı bolg`anlıg`ı ushın immunogenligi ha`m 
ju`da` joqarı. Makroorganizmde olarg`a qarsı antitelolar–gomologik toksinni neytrallawshı 
antitoksinler islep shıg`arıladı. 
Bir qatar belok ta`biyatlı toksinlerden formalin ta`sirinde anatoksinler alınadı. Ma`selen, 
olardan stolbnyak, buwma keselliklerinin` aldın alıwda vaktsina sıpatında paydalanıw mu`mkin. 
Toksinlerdin` payda bolıw mexanizmi ayırım bakteriyalarda tolıq u`yrenilgen. Ma`selen, 
Cor.diphtheriae, Staph.aureus dın` toksigenlik genleri mo`tadil faglar DNKsında, E.coli dın` 
bolsa plazmidalarında jaylasqan h.t.b. 
Toksigenlik tu`rge ta`n belgi esaplanbaydı, yag`ni ha`mme toksigen bakteriyalar toksin islep 
shıg`ara bermeydi. Toksinlerdin` ta`sir birligi olarg`a beyim ta`jriybe xaywanlarında DLM ha`m 
DL50 o`lshenedi. Ma`selen, stolbnyak toksininin` 1 mg da aq tıshqanlardı o`ltiriwshi 200000 
DLM bar.