Ameliy jumis maydandı analitik hám grafik usılda esaplaw

1-aMELIY JUMIS

Maydandı analitik hám grafik usılda esaplaw.

Жер уасткасының майданы аўыл хожалық егин майданларын, тоғай майданларын, гидрография тармақлары ҳәм басқа объектлер ийелеген майданды анықлаў ушын қолланылады.

Самолиётдан алынған суўретлер жәрдеминде майданды өлшегенде горизантал тегислик үстине майданныӊ ортогонал проекциясы түсирилип есапланылады.

Орындағы участка планы белгили масштаб пенен сызылғаннан соң, сол участка ийелеген майдан жүзесин квадрат метр ямаса гектарда көрсетиў керек. Бунда орын контурының көринисин ҳәм талап етилген анықлыққа қарап, майдан есаплаўдыӊ 1) аналитик усыл; 2) График усыл; 3) геометрик усыл; 4)механик усыл.

Ko`binse a`meliy ma`selelerdi sheshiwde orındag`ı yaki kartadag`ı formalar betlerin anıqlaw menen baylanıslı boladı. Orındag`ı formalar betleri analitikalıq, kartadag`ı maydan betleri bolsa grafikalıq yaki mexanikalıq usıllarda anıqlanadı.

Analitikalıq usılda forma beti tikkeley o`lshengen sızıqlar ha`m olar arasındag`ı muyeshler na`tiyjeleri yaki maydan shegeraları ushlarının` koordinataları boyınsha

1-su’wret. a.b- analitik usılda betin anıqlaw sxeması, v- polygon betin onın’ ushların koordinatorları boyınsha anıqlaw.

Egerde orında ushmuyeshliktin` eki ta`repi S,S ha`m olar arasındag`ı muyesh

yaki

Keltirilgen formulalardı n ushlı ko`p mu`yeshlik maydanına esaplaw ushın ulıwmalastırsaq

; 9.19

; 9.10

Bunda n-ko`p mu`yeshlik ushları sanı-saat mili jolı boyınsha artıp baratug`ın u`sh ta`rtip sanı. Yag`nıy poligonnın` ekilengen maydanı ha`r bir abtsissanı keyingi ha`m aldıng`ı noqatlar ordinataları parqına ko`beytpeleri jıynag`ına yaki ha`r bir ordinatı aldın`g`ı ha`m keyingi noqatlar abtsissaları parqına ko`beytpeleri jıynag`ına ten`.

9.2-kestede jabıq teodolit jolı ushları koordinatalarına esaplaw esapqa alıw tiykarında onın` menen shegaralang`an aymaq maydanına esaplaw u`lgisi keltirilgen. Analitikalıq usılda esaplang`an maydannın` teris (-) qa`teligi poligon ushları koordinatalarının` anıqlıg`ına baylanıslı boladı. Eger maydanlar (9.19)-(9.20) formulalardag`ı koordinatalar poligonometriya usılında tabılg`an bolsa 1:5000 teodolit jolları usılında anıqlang`anda 1:2000 teris (-) qa`telikleri menen

2-keste.

Ko`p mu`yeshlik maydanının` onın` ushlarının` koordinataları boyınsha esaplaw

esaplanadı maydan jobadan alıng`an ko`p mu`yeshlik ushları koordinataları boyınsha esaplansa bunday maydan anıqlaw usılı grafik usıl deyiledi, onın` na`tiyjesi anıqlıg`ı u`lken bolmaydı.

(9.19) (9.20) formulalar kompyuterdegi sanlı karta ha`m jobalarda jabıq konturlar maydanların perimetrlerin arnawlı da`stu`r tiykarında anıqlawg`a tiykar boladı.

Bunda norma shegarası boylap kursor ju`rgizilip tan`lang`an ha`m baslang`ısh noqatlar tu`ymeshe izbe-iz basılıp jabıq kontur hasıl qılınadı.Ha`m esaplang`an na`tiyjeler tablog`a shıg`arıladı.

Maydandı grafikaliq usılda anıqlaw

Maydandı anıqlawdın` bul usılinda jobadag`ı ko`p mu`yeshlik maydanı shama menen ten` ta`repli u`sh mu`yeshliklerge bo`linedi.Ha`r bir u`sh mu`yeshlik maydanı (9.10-su`wret) uzınlıqları o`lshegish ha`m masshtab sızıg`ında tabılg`an ha`r qıylı tiykar ha`m biylikler boyınsha formulada eki ma`rteden esaplanadı eki varianta esaplang`an u`sh mu`yeshlik maydanı parqı to`mendegi (bunda M-sanlı masshtab.P-u`sh mu`yeshlik maydanı) formulada tabılg`an chekten aspasa, olardın` ortashası boyınsha esaplang`an normanın` ekilengen maydanı

(9.21) boladı.



2-suwret. Maydandı grafikaliq usılda anıqlaw sxemasi.

Iymek sızıqlar menen shegaralang`an kishi maydan betlerin anıqlaw ushın kvadrat yaki paralel paletkalar (9.11-su`wret) qollanıladı.

Kvadrat paletka juqa tiykarg`ı (kalkag`a) sızılg`an ta`repleri 1-2mm li kvadrat torlardan ibarat (9.11, a-su`wret).



3-su’wet. Ju’ze paletkaları: а-kvadratlı:

Paletka porma u`stine jatqızılıp, tolıq kvadratlar sanı, shamalardan barlıq san shamalap sanaladı. 1:10000 masshtabta kvadrat ta`repi 2 mm bolsa, onın` maydanı 0,04 ke forma maydanı bolsa kvadrat maydanının` kvadratlar sanına bolg`an ko`beymesine ten` kvadratlar sanına sanawdı jen`illestiriw maqsetinde santimetrli sızıqlar juwanlastırıladı.

Paralel paletka –tiykarg`ı aralıqları =2mm qılıp o`tkerilgen qatar paralel tuwrı sızıqlardan ibarat (9.11, b-su`wret) bolıp 10sm<sup>2</sup> qa shekem bolg`an formalar maydanın anıqlawda qollanıladı. Maydandı anıqlaw ushın paletka forma u`stine onın` shettegi noqatları sızıqlar.