|
2. Ta’lim jarayonida ko‘razmalilik prinsipi Mashqni ko‘rsatish tushunchasi jismoniy tarbiya taolimi jarayonida o‘zining keng maonosiga ko‘ra pedagogika nazariyasi ramkasidan allaqachonlar chiqib ketgan.hozirgi kunda bu tushuncha o‘zigahis qilish, obrazli ifodalay olish, tashqi shaklini ifodalab namoyish qilishdek keng maononi oladi. Taolim jarayonida bajarib ko‘rsatish va ko‘rishning bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqligi.harakat faoliyatihaqidagi birlamchi (boshlang‘ich) tushuncha mashqning natural shaklda bajarilishini ko‘rgandan so‘nghosil bo‘ladi. Ko‘rgazmali qurol-lar, suratlar, chizmalar, maketlar, kino suratlar (sekinlash-tirib olinganlari), kinobadiiy,hujjatli, o‘quv filpmlari, video, mulptvideo vah.k. tarzida ko‘rsatiladi va taqlid tarzida ularni bajarish o‘quvchidan talab qilinadi. O‘zlashtirish jarayonining asosiy omilihisoblangan ko‘rgazmalilikning ikki ko‘rinishi amaliyotda mavjud bo‘lib, ular mashqni aynan bajarib yoki vositali yordami bilan ko‘rsatish deb farqlanadi. Aynan yoki vositali ko‘rgazmalilik taolim jarayonida o‘qituvchiga mashqni namunali darajada bajarib ko‘rsatish talabini qo‘yadi. Namunali darajadagi ko‘rsatish-namoyish qilish sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan xatolarning oldini olishini amalda isbotlangan. Amaliyotda esaharakatning qanday bajarilishini o‘quvchi ko‘rmay turib, uning texnikasini o‘rgatish boshlab yuboriladi va bu o‘z navbatida shug‘ullanuvchi-larni xatolariga sabab bo‘ladi. Ularni tuzatish taolim jarayonining vaqtini cho‘zilishiga olib keladi. Mashqni namunali tarzda ko‘rsata olmaydiganlar mashqlarni oldindan tanlangan va tayyorlagan shug‘ullanuvchi orqali ko‘rsatishdan foydalanishi lozim. ‘arakat faoliyati xaqida birlamchi (dastlabki) tushuncha o‘quv kino tasmasi, chizma, rasm, maket, plakat, va boshqalarda mashqni shug‘ullanuvchilarga ko‘rsatish orqalihosil qilinadi, ayniqsa, katta, o‘rta, maktab yoshidagilar uchun ko‘rgazmalikni bu uslubi ularning fikrlashi,harakatnihis qilishi uchun qo‘l keladigan vositadir.his qila olish qobiliyati yaxshiroq shakllangan shug‘ullanuvchida ko‘z oldiga keltira olish, taqlid qila bilish (avvaliga mexanik) tarzda bo‘lsaham a’amiyati kattadir. Ayniqsa, taolimning ketma-ketligi o‘zlashtirishda (‘arakatni bo‘laklarga ajratib o‘rgatishda), yo‘llanma beruvchi mashqlar (‘arakat texnikasining asosiga yaqin bo‘lgan mashq-lar)dan foydalanish,harakat texnikasini o‘zlashtirishni osonlashtradigan (bajarilishi tarkibida aynan shuharakat elementlari bor) mashqlarni qo‘llash taolim jarayoniga ko‘rgaz-malilik prinsipi qo‘yadigan asosiy talablar bo‘lib, bular,harakat xaqidagi tushunchalar mezonini oshiradi. Mashqni bajarishda “o‘z soyasidan foydalanish”, “‘arakat satxi chegarasini belgilash”, «taqlid qilish”, “mo‘ljal olish”, “o‘xshatish”, ko‘rgazmalilikning uslublardandir. Bular taolim jarayonini faollashtiradi, birlamchi malakani shakllantirish vaharakatni oliy tartibda bajara olishga yo‘l ochuvchi asosiy omillardir. - 2. Ta’lim jarayonida ko‘razmalilik prinsipi Mashqni ko‘rsatish tushunchasi jismoniy tarbiya taolimi jarayonida o‘zining keng maonosiga ko‘ra pedagogika nazariyasi ramkasidan allaqachonlar chiqib ketgan.hozirgi kunda bu tushuncha o‘zigahis qilish, obrazli ifodalay olish, tashqi shaklini ifodalab namoyish qilishdek keng maononi oladi. Taolim jarayonida bajarib ko‘rsatish va ko‘rishning bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqligi.harakat faoliyatihaqidagi birlamchi (boshlang‘ich) tushuncha mashqning natural shaklda bajarilishini ko‘rgandan so‘nghosil bo‘ladi. Ko‘rgazmali qurol-lar, suratlar, chizmalar, maketlar, kino suratlar (sekinlash-tirib olinganlari), kinobadiiy,hujjatli, o‘quv filpmlari, video, mulptvideo vah.k. tarzida ko‘rsatiladi va taqlid tarzida ularni bajarish o‘quvchidan talab qilinadi. O‘zlashtirish jarayonining asosiy omilihisoblangan ko‘rgazmalilikning ikki ko‘rinishi amaliyotda mavjud bo‘lib, ular mashqni aynan bajarib yoki vositali yordami bilan ko‘rsatish deb farqlanadi. Aynan yoki vositali ko‘rgazmalilik taolim jarayonida o‘qituvchiga mashqni namunali darajada bajarib ko‘rsatish talabini qo‘yadi. Namunali darajadagi ko‘rsatish-namoyish qilish sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan xatolarning oldini olishini amalda isbotlangan. Amaliyotda esaharakatning qanday bajarilishini o‘quvchi ko‘rmay turib, uning texnikasini o‘rgatish boshlab yuboriladi va bu o‘z navbatida shug‘ullanuvchi-larni xatolariga sabab bo‘ladi. Ularni tuzatish taolim jarayonining vaqtini cho‘zilishiga olib keladi. Mashqni namunali tarzda ko‘rsata olmaydiganlar mashqlarni oldindan tanlangan va tayyorlagan shug‘ullanuvchi orqali ko‘rsatishdan foydalanishi lozim. ‘arakat faoliyati xaqida birlamchi (dastlabki) tushuncha o‘quv kino tasmasi, chizma, rasm, maket, plakat, va boshqalarda mashqni shug‘ullanuvchilarga ko‘rsatish orqalihosil qilinadi, ayniqsa, katta, o‘rta, maktab yoshidagilar uchun ko‘rgazmalikni bu uslubi ularning fikrlashi,harakatnihis qilishi uchun qo‘l keladigan vositadir.his qila olish qobiliyati yaxshiroq shakllangan shug‘ullanuvchida ko‘z oldiga keltira olish, taqlid qila bilish (avvaliga mexanik) tarzda bo‘lsaham a’amiyati kattadir. Ayniqsa, taolimning ketma-ketligi o‘zlashtirishda (‘arakatni bo‘laklarga ajratib o‘rgatishda), yo‘llanma beruvchi mashqlar (‘arakat texnikasining asosiga yaqin bo‘lgan mashq-lar)dan foydalanish,harakat texnikasini o‘zlashtirishni osonlashtradigan (bajarilishi tarkibida aynan shuharakat elementlari bor) mashqlarni qo‘llash taolim jarayoniga ko‘rgaz-malilik prinsipi qo‘yadigan asosiy talablar bo‘lib, bular,harakat xaqidagi tushunchalar mezonini oshiradi. Mashqni bajarishda “o‘z soyasidan foydalanish”, “‘arakat satxi chegarasini belgilash”, «taqlid qilish”, “mo‘ljal olish”, “o‘xshatish”, ko‘rgazmalilikning uslublardandir. Bular taolim jarayonini faollashtiradi, birlamchi malakani shakllantirish vaharakatni oliy tartibda bajara olishga yo‘l ochuvchi asosiy omillardir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
