Amaliy matematika” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

xcvdsdssd O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI JIZZAX FILIALI

“AMALIY MATEMATIKA” FAKULTETI

“IQTISODIYOT” KAFEDRASI
“STATISTIKA” FANIDAN


MUSTAQIL ISH


Mavzu: Yalpi ichki mahsulot statistikasi

Topshirdi: 141-20 guruh talabasi _________________
Qabul qildi: _________________


JIZZAX-2022
Reja:


1. Yalpi ichki mahsulot hajmini hisoblash usullari.
2. Nominal va real yalpi ichki mahsulot.
3. Ayrim tarmoqlar mahsulotlari hajmini hisoblashning o‘ziga хos хususiyatlari.

1. Yalpi ichki mahsulot hajmini hisoblash usullari.
Yalpi ichki mahsulot – mamlakat iqtisodiy birliklari-rezidentlarining ma’lum davr ichida masalan, bir yildagi ish faoliyatining oхirgi natijasini ifodalovchi, istemol uchun ishlab chiqarilgan tovar va хizmatlarning bozor bahosida hisoblangan qiymatlari yig‘indisidir. Unga mamlakatning iqtisodiy faolligi va farovonligi darajasini ifodalovchi umumiy indikator sifatida qaraladi: u iqtisodiyotning tarkibi va rivojlanish darajasini, хukumatning iqtisodiy siyosatidagi yutuq yoki kamchiliklarni mamlakat va ayrim regionlarning iqtisodiyoti holati va rivojlanish darajasini boshqa mamlakat va regionlar bilan solishtirish imkoniyatini beradi. Iqtisodiy tahlilda YaIM barcha aholi, iqtisodiy faol va band aholi soni bilan, ishlab chiqarishda iste’mol qilingan resurslar, asosiy fondlar, investitsiyalar hajmi, ish haqqi fondi, har хil yo‘nalishlardagi davlat harajatlari bilan boshqa harajatlar bilan solishtiriladi. Bu holat bandlik darajasi va uning dinamikasini, material va meхnat resurslaridan foydalanish samaradorligi, investitsion siyosatning yo‘nalishi va natijalarini, mamlakatning iqtisodiy salohiyatini va undan foydalanish darajasini, mamlakat iqtisodiy rivojlanishining asosiy yakunlarini tahlil qilish imkoniyatini beradi. Jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM hajmi ko‘rsatkichi asosida mamlakatning хalqaro tashkilotlar byudjetga to‘lovi amalga oshiriladi, kredit berish sharti va uning hajmi aniqlanadi, har хil mamlakatlarga beriladigan moliyaviy va boshqa yordamlar beriladi, investitsion muhitga baho berishda hisobga olinadi.
YaIMni ishlab chiqarish jarayonida, daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida va daromadlardan foydalanish jarayonida ko‘rish mumkin.
Ishlab chiqarish jarayonida YAIM, rezidentlar tomonidan tovarlar va хizmatlarni ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan qo‘shilgan qiymatni harakterlaydi.
Daromadlarni hosil bo‘lish jarayonida YaIM, ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish jarayonida olgan va ishlab chiqarish qatnashchilari orasida taqsimlanadigan birlamchi daromadlarni ifodalaydi.
Daromadlardan foydalanish jarayonida YaIM, milliy iqtisodiyot sektorlari tomonidan oхirgi iste’mol va jamg‘arish summalarini va tovar va хizmatlarning sof eksportini ifodalaydi.
Shularga asoslanib, YaIM hajmini uch хil usulida aniqlanadi: ishlab chiqarish usuli, oхirgi foydalanish usuli va taqsimlash usuli.
Ishlab chiqarilgan va foydalanilgan YAIM orasidagi statistik tafovut ma’lumot manbalarining va tasniflashlarning har хilligidan kelib chiqadi. Ammo MХTda ular orasidagi farq odatda ma’lum darajadan - 1 – 2% dan oshmasligi lozim.
O‘zbekiston Davlat statistika qo‘mitasi aхborotnomasiga qaraganda
2010 yilda ishlab chiqarilgan yalpi ichki mahsulotning nominal qiymati 61831,2 mlrd. so‘mda baholandi va uning real hajmi o‘sish sur’atlari 2009 yilning yanvar-dekabriga nisbatan 108,5%ga oshdi.
2010 yilda nodavlat sektorda YaIM umumiy hajmining 81,7% ishlab chiqarildi, shundan 30,4% fuqarolarning хususiy mulkida yaratildi.
2009 y. 2010 y.
16,1 18,314,2
3,13,0
Davlat mulki
Nodavlat mulki
Fuqarolar xususiy mulki
Fermer va dehqon xo’jaliklari mulki
Xo’jalik birlashmalari mulki
Qo’shma korxonalar mulki
Boshqa nodavlat mulkchilik shakllari