Amaliy mashg’ulotlar. 1-amaliy mashg’ulot

Electron vaqt relesi sxemasi
Masalan kondеnsator sigimi 6 MkF va qarshilik 2 Om bo’lganda RS konturini vaqt doimiysi RC -2 105 6 10-6 -12 с, ishga tushish vaqti esa t-4τ-48с bo’ladi. 17.2-rasmda yarimo’tkazgichli tranzistor asosida yig‗ilgan sodda elеktron vaqt rеlеsi kеltirilgan.



Tranzistorli electron vaqt relesi sxemasi
Boshlangich xolatda tranzistor VT yopiq, chunki uni bazasida musbat potеntsial mavjud. Datchikdan signal bеrilishi bilanoq UK1 tutashuvchi boshqarish kontakti ulanadi, UK2 ajraluvchi kongtakt esa ochiladi. Zanjir bo’yicha kondеksator zaryadlanishi amalga oshadi: tok manbai plyusi – S – R2 - UK1 – manbaa minusi. Kondеnsatorni zaryadlanishi davomida VT tranzistor bazasidagi manfiy potееntsial xam oshib boradi. Uni ma'lum qiymatida tranzistor ochiladi, emittеr – kollеktor orqali tok o’tib R rеlе ulanadi, natijada S kondеnsator darxol razryadlanadi va VT tranzistor yopiladi. Shu tariqa R rеlе uziladi.


8-amaliy mashg’ulot: 16K20T1 modelli sonli dastur bilan boshqariladigan (SDB) tokorlik-vint qirqish stanogi
Ishdan maqsad: talabalarni 16K20T1 modelli SDB tokorlik vint qirqish stanogining sxemasi, ishlash prinsipi va sozlanishi bilan tanishtirish.
Topshiriq.

1. 
   SDB stanoklari to’g’risidagi umumiy ma’lumotlar bilan tanishish.
   
2. 
   16K20T1 modelli stanokning ishlash prinsipi, kinematik sxemasi, tuzilishi va konstruktiv afzalliklarini o’rganish.
   
3. 
   Stanokni ishga sizlash tartibi bilan tanishish.
   
4. 
   Laboratoriya ishi bo’yicha xisobot tayyorlash.
   

SDB stanoklari to’g’risida ma’lumotlar.
SDB stanoklari xozirgi vaqtda eng istiqbolli xisoblanadi. Ular kam seiyali va ko’p nomenklaturali ishlab chiqarish korxonalarida keng qo’llanilmoqda. SDB stanokining oddiy avtomatlardan farqi unda boshqarish dasturi qulachoqlar va andozalar o’rniga dasto`rtashigich perfolenta, magnit lenta, ixchas kassetalarga alfavit sonli kodlarda yozilgan bo’ladi. Bu esa SDB stanoklari uchun dastur tayyorlashni avtomatlashtirish imkonini beradi. SDB stanoklarida dasto`rtashigichga yozilgan dasto`rni almashtirish, stanokni boshqa detalni tayyorlashga tez va oson qayta sozlash mumkin.
SDB stanoklarini markalashda, ularda qo’llaniladigansonli dastur bilan boshqaradigan qurilma (SDBK) ning turiga qarab, stanokning modeliga qo’shimcha F harfi bilan raqam yoziladi, masalan:
F1 – sonli qaid qilish (indekatsiyali) va dastlabki koordinatalar to’plami mavjud bo’lgan stanoklar;
F2 – pozitsion SDB qurilmali stanoklar
F3 – konturli SDB qurilmali stanoklar
F4 – pozitsion-konturli SDB qurilmali stanoklar
T1 – operativ SDB qurilmali stanoklar
Masalan, 16K20T1 modelli stanok tokorlik guruhidagi, tokorlik-vint qirqish tipidagi, markazlari balandligi 200 mm bo’lgan va konturli sonli dasturli boshqarish qurilmasi bilan jihozlangan.