Amaliy mashg’ulotlar. 1, 2, 3, 4-amaliy mashg’ulot

поиск  решения

”  orqali  optimal  yechimni 

topishimiz uchun quyidagilar kerak:  

Masala shartlarini kiritish uchun masalaning formasini yaratish;  

Masala  yechimi  (o`zgaruvchilar)ni  joylashtiriladigan  yacheykalarning  adresini 

ko`rsatish;  

Boshlang`ich ma`lumotlarni kiritish;  

Chegaraviy shartlarni kiritish;  

Maqsad funksiyani kiritish(yechimni joylashtiradigan yacheykani ko`rsatish);  

Chiziqli  dasturlash  masalasini  yechishda  Excel  dasturining  qo`llashni  quyidagi  masalada 

ko`rib chiqamiz.  

---

Masala  

“Chor  devor”  firmasi  qurilish  kompaniyalariga  eshiklar  yetkazib  beradi.  10  kishi 

haftasiga 5 kun 8 soatdan ishlaydi. Jami bir haftalik ish vaqti 400 soatni tashkil etadi. Ishlab 

chiqarish ikkita tehnologik jarayondan iborat. 1) Eshiklarni ishlab chiqarish; 2) Ishlov berish.  

400 soatning 250 soati ishlab chiqarishga va 150 soati yakuniy ishlov berishga . “Chor devor” 

3  turdagi  eshiklar  yasaydi.:  Standart,  polirollangan  va  o`ymakor.  Bu  eshiklarning  1tasini 

ishlab chiqarishga ketadigan ish sarfi va undan olinadigan foyda jadvalda keltirilgan. Firma 

foydasi  maksimal  bo`lishi  uchun  har  bir  turdagi  eshiklardan  nechtadan  ishlab  chiqarish 

kerak?  

Eshik turi  

Ishlab chiqarishga 

(minut)  

Ishlov berishga 

(minut)  

Foyda (ming 

so`m)  

Standart  

30  

20  

178  

Polirollangan  

30  

30  

218  

O`ymakor  

60  

30  

278  

Masalaning matematik modelini tuzing.  

MS Excel dasturining “Yechimni qidirish” dasturi yordamida masalaning kompyuter 

modelini tuzing va yechimni toping.  

v) Olingan natijalarni tahlil qiling va iqtisodiy jihatdan talqin qiling.  

g)  Masalaning  optimal  yechimini  yanada  yaxshilash  uchun  masala  shartida  qanday 

o`zgartirishlar amalga oshirish zarur deb hisoblaysiz? Taklifingizni asoslab bering.  

d) Masalani yanada rivojlantirish uchun (masalan, masala modelida avval hisobga olinmagan 

boshqa omillarni modelda aks ettirish) nima taklif qila olasiz?  

Masalaning yechilishi  

Biz masalaning matematik modelini tuzishda korxona foydasini maksimal ko`rsatkichga 

yetishini ta`minlashimiz kerak. Masala shartiga ko`ra firma 3 turdagi eshiklar ishlab 

chiqaradi. Korxona o`zining mavjud ish vaqti resurslaridan foydalanib 3 turdagi 

eshiklarning har biridan shunday bir miqdorda  ishlab chiqarishi kerakki, bu kombinatsiya 

firma foydasini maksimal qilsin. Firma foydasini maksimal qiladigan eshiklar ishlab 

chiqarish kombinatsiyasini o`zgaruvchilar, ya`ni x1, x2, x3qilib belgilab olamiz.  

X1 – firma foydasini maksimal bo`lishini ta`minlaydigan 1-turdagi (standart)eshikning ishlab 

chiqarilish miqdori.  

X2 – firma foydasini maksimal bo`lishini ta`minlaydigan 2-turdagi (polirollangan)eshikning 

ishlab chiqarilish miqdori.  

X3  –  firma  foydasini  maksimal  bo`lishini  ta`minlaydigan  3-turdagi  (o`ymakor)eshikning 

ishlab chiqarilish miqdori.  

Maqsad  funksiyamiz  maksimalga  intiladi,  demak  quyidagicha  ko`rinishga  ega 

bo`ladi:  

U(x1, x2, x3) maks  

Maqsad funkisyani  matematik  ko`rinishini tuzish uchun o`zgaruvchilarni  mos  ravishda har 

bir eshik turidan olinadigan foyda miqdoriga ko`paytirib, qo`shib chiqamiz:  

U(x1, x2, x3) = 178x1+218x2+278x3   

Endi  chegaraviy  shartlarni  kiritib  olamiz.  Korxona  umumiy  ish  vaqti  byudjeti 

haftasiga 400 soatni tashkil etadi. Biz buni minut hisobga aylantirib olamiz. 400 soat 24000 

minutga teng. Firma 24000 minutning 15000 minutini eshik ishlab chiqarishga, qolgan 9000 

minutini eshiklarga ishlov berishga sarflaydi. Ishlab chiqarish va ishlov berishga ketadigan 

vaqt sarfi belgilanganidan oshib ketmasligi kerak. Aynan shu shart masalaning chegaraviy 

shartlari hisoblanadi. Chegaraviy shartlarni quyidagicha ifodalaymiz:  

  G1=30x1+30x2+60x3 ≤ 15000  

G1=20x1+30x2+30x3 ≤ 9000  

---

B) Bu masalani MS Excel dasturi yordamida yechishda biz “СУММПРОИЗВ” va “