Amaliy mashg‘ulotlar 1- amaliy mashg‘ulot (2 soat) Mavzu: sblsqlarining nutqiy voqelanishini o‘rganish Reja

. 3- amaliy mashg‘ulot (2soat)
Mavzu: Sodda gapning murakkablashuvi va uning
lisoniy tahlili
Reja:
1. Murakkablashtiruvchi vositalar va sodda gap(SG)ning murakkablashuvi.
2. Undalma, kirish, kiritmalarning SG murakkablashuvini ta’minlashi.
3. Murakkablashtiruvchi vositalar va sodda gapning lisoniy qurilishi.
Sodda gapning tarkibidagi bo`laklar, undalmalar, kirish va kiritma qurilmalar, ajratilgan bo`laklar, undalmalar, sifatdosh, ravishdosh o`ramlar, harakat nomli tizimlar qatnashib, soda gapni ham shakliy, ham mazmuniy jihatdan murakkablashtiradi. Bunday gaplar murakkablashgan sodda gaplar deb ataladi.

Prof. G.Abduraxmonov tomonidan ilmiy adabiyotlarga olib kirilgan murakkablashgan soda gaplar atamasi ostida gaplar bilan qo`shma gaplar oralig`idagi gaplar ekanligi ta`qiqlanadi.⁶

Murakkablashgan gaplarning soda va qo`shma gaplardan farqli, o`ziga xos xususiyatlari mavjud. Ular quyidagilardan iborat:

• 
  
  Murakkablashgan gaplar orqali birgina maqsad ifodalanmay, murakkab fikr o`z ifodasini topadi.
  
  
• 
  
  Murakkablashgan gapni tashkil etgan bo`laklar gapning umumiy mazmuni bilan izohlash munosabatida bo`ladi.
  
  

Murakkablashgan gapga ikki xil predikativ birlik, hukm bo`ladi. Bu predikativ birlikning biri asosiy bo`lib, ikkinchisi to`liq bo`lmagan hukmdir. Asosiy hukm gapning umumiy mazmunidan anglashilsa, to`liq bo`lmagan hukm gapning uyushiq, ajratilgan bo`laklari, undalma va kirish bo`laklar orqali ifodalanadi.

• 
  
  Murakkablashgan gapni tashkil bo`laklar asosiy gapning umumiy mazmuni munosabatga kirishadi.
  
  
• 
  
  Murakkablashgan gapni tashkil qiluvchi bo`laklar o`ziga xos intonatsiya bilan talaffuz etiladi. Bu intonatsiya boshqa gap bo`laklari intonatsiyaga o`xshamaydi, ular gap bo`laklaridan pauza bilan ajralib turadi.
  
  
• 
  
  Murakkablashgan gaplarda shakliy va mazmuniy murakkablashuv va munosabat mavjud. Mazmuniy munosabatda ob`ektiv, sub`ektiv, vokativ va modal munosabat o`z ifodasini topadi.
  
  
• 
  
  Murakablashgan gaplar o`ziga xos sintaktik qurilmalardan iborat bo`lib, shuning uchun ular soda va qo`shma gaplardan farqlanadi.