Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

Issiqlik almashinuvi yo‘llarini o‘rganish.
Organizm tashqi muhit bilan issiqlik almashinuvi quyidagi yo‘llar bilan boradi:
Konveksiya–teri harorati va havo harorati o‘rtasidagi farq bo‘yicha.Agar teri harorati havonikidan yuqori bo‘lsa,issqlik organizmdan havoga,past bo‘lsa havodan organizmga o‘tadi.
Konduksiya–atrof buyumlari sathiga bevosita tana qismi tegish yo‘li yo‘li bilan issiqlik almashinuvi.
Nurlanish–bu yo‘l infraqizil nurlar vositasida issqlik almashinuvi,agar atrofni o‘rab turgan predmetlar harorati odam tana haroratidan past bo‘lsa,nur chiqarish manbai odam hisoblanadi(past haroratda ish bajarishda,aksincha bo‘lsa)predmetlar (metall quyish,qizdirish sexlarida).
Organizmdan issiqlikni chiqishi,bug‘lanish yo‘li–teridan,nafas yo‘llari sathidan ter va namlik bug‘lanishi uchun ketgan issiqlikdir.Ishlab chiqarish sharoitida organizmning issiqlikni bu yo‘l bilan yo‘qotishi asosan teri orqali ter bug‘lanishiga to‘g‘ri keladi(1 gr.ter bug‘lanishida organizmdan 0,6 kkal issiqlik sarflanadi).
Organizmning tashqi muhit bilan issiqlik almashinuvi jarayoni qulay (komfort) sharoitida va mikroiqlimning boshqa turlarida bir xil bo‘lmaydi. Komfort mikroiqlim sharoitida organizmdan issiqlik konduksiya va konveksiya yo‘li bilan 30%, nurlanish yo‘li bilan 45% va ter bug‘lanish yo‘li bilan 25% tashqi muhitga chiqadi.
Ish sharoitlarida tashqi muhit bilan issiqlik almashinuvi yuqorida keltirilgan nisbatlar keskin o‘zgarishiga duchor bo‘lishi mumkin.Buning natijasida organizmning issiqlik holatida vujudga keladigan o‘zgarishlar fiziologik jarayonlarda zo‘riqish va u bilan bog‘liq boshqa oqibatlarga olib keladi.
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarni nazarda tutib mehnat gigienasi vrachi konkret ish sharoitlarida ishlovchilarning issiqlik holatiga ob’ektiv baho bera bilish va uning asosida maqsadga muvofiq sog‘lomlashtirish chora tadbirlarini ishlab chiqa olish kerak.
Organizmning tashqi muhitga issiqlik berish yo‘llarini o‘rganish usullari.
a) Konveksiya, konduksiya va nurlanish yo‘llari bilan jami issiqlik berilishini maxsus bioissiqlik o‘lchovi asbob(biotemplomer)vositasida o‘lchanadi.Asbob qabul qiluvchi qismi maxsus issiqlik sezuvchi termojuft va termobatareya tarzida bajarilgan moslamalardan iborat.Qabul qiluvchi qismlarda vujudga kelgan potensiallar maxsus qabul qiluvchi qism potensiallarda kkal/(m² soat) birligida aniqlanadi.
Qabul qiluvchi moslamalar besh dona bo‘lib ular badanning ma’lum nuqtalariga o‘rnatiladi(bet,ko‘krak,qo‘l tashqi qismi,son,tizza).Asbobda ishlash tartibi alohida beriladi.Navbatma-navbat har bir nuqtadan olingan ko‘rsatkichlar maxsus formulaga qo‘yilib organizm sathidan konveksiya,konduksiya nurlanish yo‘llari jami bilan qancha(kkal/m²soat)issiqlik chiqib ketayotgani aniqlanadi.
b). Organizmning nurlanish yo‘li bilan berilayotgan issiqlik miqdori maxsus differetsial radiometrlar yordamida aniqlanadi.Radiometr alyuiniy korpus ichiga joylashtirilgan termobatareyadan iboratdir.Radiometr tananing ma’lum qismlariga yuqoridagi kabi yaqinlashtirilishi oqibatida termobatareyada elektr potensiali vujudga keladi.Bu potensial potensiometr yordamida kkal/m² soat) birligida aniqlanadi.Asbobda ishlash tartibi alohida beriladi.



11-rasm.UF-radiometr«TKA-PKM».