Amaliy mashg`ulot№1. Mavzu: Ishlab chiqarishda ish kuni xronometraji,mehnatning og`irligi va keskinligi(zo`riqish) ni baholashni o`rganish

tàbiiy va sun’iy yoritish tizimi
Tabiiy yoritish yorug‘lik o‘tkazish yo‘llariga bog‘liq holda yon, yuqori tomonlama va kombinatsiyalashgan,ya’ni ham yon,ham yuqori tomonlama bo‘lishi mumkin.
Tabiiy yoritish darajasi kunning vaqtiga va iqlimiy sharoitlarga bog‘liq holda ish vaqti davomida o‘zgarishi,ish joyining yoritilganligi bilan emas,balki tabiiy yoritilganlik koeffitsiyånti orqali må’yorlashtiriladi.
Sun‘iy yoritish umumiy yoki kombinatsiyalashgan bo‘lishi mumkin.
Kombinatsiyalashgan yoritishda umumiy va mahalliy yoritish birgalikda qo‘llaniladi.
Umumiy yoritishda xona ichi umumiy chiroqlar yordamida yoritilsa, mahalliy yoritishda esa,chiroqlar båvosita ish joyiga yoki ish jihozi oldiga o‘rnatiladi, masalan, ish stoli ustida o‘rnatilgan ko‘chma chiroq,dastgoh yoki boshqa ish qurilmalarida o‘rnatiladigan chiroqlar va boshqalar.
Sun’iy yoritish ishchi yoki avariyaga oid bo‘lishi mumkin. Ishchi yoritishdan normal ish råjimini ta’minlash maqsadida tabiiy yoritishning iloji yo‘q yoki yåtarli darajada bo‘lmagan joylarda foydalaniladi.
Avariyaga oid yoritishdan asosiy yoritish to‘satdan o‘chib qolgan vaqtlarda, yong‘in,portlash,ishchilarning zaharlanish,jarohatlanish xavfi,texnologik jarayonning uzoq to‘xtab qolishi yoki buzilishi, aloqaning uzilishi,suv,gaz ta’minoti to‘xtab qolishi ehtimoli bor bo‘lgan joylarda hamda navbatchilik postlarida, turli xil tizimlarni boshqarish punktlarida foydalaniladi.Yoritilganlikni må’yorlashni yengillatish maqsadida barcha ishlar aniqlilik darajasiga ko‘ra 6 razryadga bo‘lingan:o‘ta yuqori aniqlikdagi ishlar–I razryad;juda yuqori aniqlikdagi ishlar–II razryad;yuqori aniqlikdagi ishlar–III razryad; o‘ta aniqlikdagi ishlar–IV razryad; kam aniqlikdagi ishlar–V razryad; dag‘al ishlar –VI razryad.
Eng yuqori yoritilganlik I razryaddagi ishlar uchun bålgilangan bo‘li 5000 Lk ni tashkil etadi,kichik yoritilganlik esa IV razryaddagi ishlar uchun–75 Lk
qilib belgilangan.
Tashqi muhitda bajariladigan ishlarda ish razryadiga bog‘liq holda yoritilganlik 2 dan 50 Lkgacha bo‘ladi. Masalan, MTA larida mashinalarning old qismidagi yoritilganlik 5 Lk,ishchi a’zolardagi yoritilganlik 10 Lkbo‘lishi mumkin. Sun’iy yorug‘lik manbalari va yorug‘lik chiroqlari Sun’iy yorug‘lik manbalari sifatida cho‘g‘lanma va gaz razryadli chiroqlardan foydalaniladi. Cho‘g‘lanma chiroqlar 127 va 220 Vt nominal kuchlanishda ishlaydi hamda 15 dan 1500 Vtgacha quvvatga ega bo‘ladi.
Dastgohda ishlash vaqtida yetarli darajada yoritilganlik bo‘lishi shart.ODV tipidagi qandil. LOU tipidagi qandil.