Amaliy mashg‘ulot

Amaliy mashg‘ulot

FUNKSIYA. FUNKSIYANING ANIQLANISH SOHASI, QIYMATLAR TO‘PLAMI, JUFT-TOQLIGIGA DOIR MISOLLAR


y=f(x) (y=f(M)=f(x₁, x₂,..., x_n)) funksiya berilgan R (R_n) fazoning qism osti to‘plamiga uning aniqlanish sohasi deyiladi va D(f) yoki D(y) yozuv bilan ifodalanadi.
y=f(x) (y=f(M)) funksiya o‘z aniqlanish sohasi D(f) ning har bir nuqtasida qabul qilishi mumkin bo‘lgan barcha qiymatlari to‘plamiga esa uning qiymatlari to‘plami yoki o‘zgarish sohasi deyiladi. Funksiya qiymatlar to‘plami R₁ haqiqiy sonlar to‘plamining qism osti to‘plami bo‘lib, E(f) yoki E(y) belgilar bilan yoziladi.
Agar har qanday lar uchun f(-x)=f(x) tenglik o‘rinli bo‘lsa, bir o‘zgaruvchili y=f(x) funksiya V to‘plamda juft funksiya deyildi. Juft funksiya grafigi 0y ordinata o‘qiga nisbatan simmetrikdir.
Agar har qanday lar uchun f(-x)=-f(x) munosabat o‘rinli bo‘lsa, y=f(x) funksiya V to‘plamda toq funksiya deyiladi. Toq funksiya grafigi esa koordinatalar boshiga nizbatan simmetrikdir.
y=f(x) funksiya uchun shunday bir musbat t son mavjud bo‘lsaki, funksiyaning aniqlanish sohasiga tegishli har qanday x va x+t nuqtalari uchun f(x+t)=f(x) tenglik bajarilsa, y=f(x) funksiya davriy funksiya deyiladi. t son esa funksiya davri deb yuritiladi. Amalda funksiya davrlari ichidan eng kichigi T ni topish masalasi qo‘yiladi.
Mustaqil yechish uchun misollar
Quyidagi funksiyalarning aniqlanish sohasini toping:
_1.
Birinchi qo‘shiluvchi da, ikkinchi qo‘shiluvchi esa bo‘lganda haqiqiy qiymatlarni qabul qiladi. Shunday qilib, funksiyaning aniqlanish sohasini topish uchun
tengsizliklar sistemasini yechib, topamiz

Demak, .
2. 3.
4. 5.
6. 7.
8. 9.
10. .

Quyidagi funksiyalarning qiymatlar to‘plamini toping:

11. ,
ko‘rsatkichli funksiya, uning qiymatlar to‘plami , demak berilgan funksiyaning qiymatlar to‘plami bo‘ladi yoki berilgan funksiyaning qiymatlar to‘plami uning teskari funksiyasi ning aniqlanish sohasi bilan ustma-ust tushadi, shuning uchun .
12. 13.
14. 15.
16. 17. .

Quyidagi funksiyalarni juft yoki toqligini tekshiring:

18. ,
bo‘lganligi uchun bu juft funksiyadir.
19. 20.
22.
23. 24.
25.
26.

Funksiyalarni asosiy davrini toping:

27.
Birinchi qo‘shiluvchi uchun asosiy davr bo‘ladi, ikkinchi qo‘shiluvchi uchun davr bo`ladi. va sonlarining eng kichik umumiy bo‘luvchisi bo‘lgan funksiyaning asosiy davri bo‘ladi. .
28. 29.
30. 31.
32. 33. .

Quyidagi 2 o‘zgaruvchili funksiyalarni aniqlanish sohasini toping:

34. ,
funksiya ma’noga ega bo‘lishi uchun x va y lar ushbu munosabatda bo‘lishi lozim. Bu tengsizliklarni tekislikning va to‘g‘ri chiziqlar orasidagi nuqtalarning koordinatalari qanoatlantiradi.

35. 36.
37. 38.
39. 40.
41. 42. .

Funksiyalarning aniqlanish sohasini toping:

43. 44.
45. 46.
47. 48.

Funksiyalarning qiymatlar sohasini toping:

49. 50.
51. 52.
53. 54.

Funksiyalarni juft yoki toqligini tekshiring:

55. 56.
57. 58.

Funksiyalarni asosiy davrini toping:

59. 60.
61. 62.
Funksiyalarni aniqlanish sohasini toping:
63. 64.
65. 66.
67. 68.