Amaliy mashg’ulot

-Amaliy mashg’ulot

Mavzu: Simmetrik shifrlar

Ishdan maqsad: Simmetrik shifrlash algoritmlari bilan tanishish. O’rin almashtirish shifri, siljitish shifri, Gammalashtirish shifrlash usullarini o’rganish.

Simmetrik shifrlash algoritmlari (yoki maxfiy kalitlarga ega kriptografiya) ma'lumot yuboruvchi va oluvchi bir xil kalitni ishlatishiga asoslanadi. Ushbu kalit sir saqlanishi va ushlab qolinishi mumkin bo'lmagan tarzda uzatilishi kerak.

Axborot almashinuvi uch bosqichda amalga oshiriladi:

• 
  jo'natuvchi kalitni qabul qiluvchiga uzatadi (bir nechta abonentlari bo'lgan tarmoq mavjud bo'lganda, har bir abonentning juftligi boshqa kalitlarning kalitlaridan farq qiladigan o'z kalitiga ega bo'lishi kerak);
  
• 
  jo'natuvchi qabul qiluvchiga yuboriladigan xabarni shifrlash uchun kalitdan foydalanadi;
  
• 
  agar har bir kun va har bir sessiya uchun noyob kalit ishlatilsa, bu tizim xavfsizligini oshiradi.
  

Simmetrik shifrlash algoritmlarning quyidagi turlari mavjud:

1. Almashtirish usullari.

2. O’rin almashtirish usullari.

3. Analitik usullari.

4. Additiv usullar

5. Kombinatsiyalangan usullar

O’rin almashtirish usullarida matnni shifrlashga misollar

O’rin almashtirish shifri oddiy shifrlash hisoblanib, bu usulda qator va ustundan foydalaniladi. Chunki shifrlash jadval asosida amalga oshiriladi. Bu yerda kalit (K) sifatida jadvalning ustun va qatori xizmat qiladi. Matn (T₀) simvollarining o’lchamiga qarab NxM jadvali tuziladi va ochiq matnni (T₀) ustun bo’yicha joylashtirilib chiqiladi, qator bo’yicha o’qilib shifrlangan matnga (T₁) ega bo’linadi va bloklarga bo’linadi.

Kalit soz: 23

Shifrlanuvchi matin : Axborot xavfsiligi

Shifrlangan matin: N8ObwpNse8K5w67CglDCrcOJwrA4w4YPDDnDohU=

8-AMALIY MASHG‘ULOT

Mavzu: Asimetrik shifrlar

Ishdan maqsad: talabalarda axborotlarni kriptografik himoyalash usulini o‘rganish, ko‘nikmalarini shakllantirish va asimmetrik kriptotizimlarda axborotni shifrlash va deshifrlash haqida ma’lumotga ega bo’lish.

Nazariy qism

Ochiq kalitli shifrlash sistemalarida ikkita kalit ishlatiladi. Axborot ochiq kalit yordamida shifrlansa, maxfiy kalit yordamida rasshifrovka qilinadi.

Ochiq kalitli sistemalarini qo‘llash asosida qaytarilmas yoki bir tomonli funksiyalardan foydalanish yotadi. Bunday funksiyalar quyidagi xususiyatlarga ega. Ma’lumki ma’lum bo‘lsa y=f( ) funksiyani aniqlash oson. Ammo uning ma’lum qiymati bo‘yicha x ni aniqlash amaliy jixatdan mumkin emas. Kriptografiyada yashirin deb ataluvchi yo‘lga ega bo‘lgan bir tomonli funksiyalar ishlatiladi. parametrli bunday funksiyalar quyidagi xususiyatlarga ega. Ma’lum uchun E_z va D_z algoritmlarini aniqlash mumkin. E_z algoritmi yordamida aniqlik sohasidagi barcha x uchun f_z ( ) funksiyani osongina olish mumkin. Xuddi shu tariqa D_z algoritmi yordamida joiz qiymatlar sohasidagi barcha uchun teskari funksiya x=f^-1( ) ham osongina aniqlanadi. Ayni vaqtda joiz qiymatlar sohasidagi barcha va deyarli barcha, uchun xatto E_z ma’lum bo‘lganida ham f^-1( )ni hisoblashlar yordamida topib bo‘lmaydi. Ochiq kalit sifatida ishlatilsa, maxfiy kalit sifatida x ishlatiladi.

Ochiq kalitni ishlatib shifrlash amalga oshirilganda o‘zaro muloqatda bo‘lgan subyektlar o‘rtasida maxfiy kalitni almashish zaruriyati yo‘qoladi. Bu esa o‘z navbatida uzatiluvchi axborotning kriptohimoyasini soddalashtiradi.

Ochiq kalitli kriptosistemalari bir tomonli funksiyalar ko‘rinishi bo‘yicha farqlash mumkin. Bularning ichida RSA, El-Gamal va Mak-Elis sistemalarini aloxida tilga olish o‘rinli. Hozirda eng samarali va keng tarqalgan ochiq kalitli shifrlash algoritmi sifatida RSA algoritmini ko‘rsatish mumkin. RSA nomi algoritmni yaratuvchilari familiyalarining birinchi xarfidan olingan (Rivest, Shamir va Adleman).

Algoritm modul arifmetikasining darajaga ko‘tarish amalidan foydalanishga asoslangan. Algoritmni quyidagi qadamlar ketma-ketligi ko‘rinishida ifodalash mumkin.

Shifrlanuvchi so’z: Muhiddin Xazratqulov

Ochiq kalit: MFwwDQYJKoZIhvcNAQEBBQADSwAwSAJBAIXc1i0/UiUB6CPqnBvISixYH6VAwAeQna+Tg7VwGenAhRIvws71I1e0R1j6jr7dPaguJd4W9mnNCyOSMGCu9LMCAwEAAQ==

Shifrlangan matin:

GXMgRrToU30j3/pTGbfaB7+AqixCDhtJvk9Lb9OQEbKd/FGf5oA/QvpqWH+jja3wUBE4GLPgiHmV1TGStswXOA==

9-Amaliy mashg’ulot

Mavzu: Ma’lumotlardan foydalanishning mantiqiy nazorati

Ishdan maqsad: Windows OTda foydalanishni cheklash siyosatini amalga oshirishni o’rganish.

Faylga ruxsatlarni o‘rnatish va foydalanuvchi huquqlarini cheklash

Kompyuterda ishlash jarayonida ko‘pincha ma’lumotlardan birini yoki boshqasini noqonunuy, ruxsatsiz ko‘rish va tahrirlashdan himoya qilish kerak. Ushbu vazifa odatda lokal tarmoqda ishlayotganda, shuningdek turli vaqtlarda bir nechta foydalanuvchilar kompyuterdan foydalana olganda paydo bo‘ladi.

Windows operatsion tizimining oldingi versiyalarida ma’lumotni ruxsatsiz kirishlardan himoya qilish tizimi mavjud edi. Ushbu bo‘limda biz Windows 10 OTda ko‘rib chiqamiz.