|
Maqsad: Zamonaviy elektr qurulmalarni himoya qilish qurulmalarida qo‘llanilayotgan logik elementlarni tahlil qilish.
Ta’limiy: Talabalarga mavzuga oid bilim va ko’nikmalarni shakllantirish.
Tarbiyaviy: Fan orqali bajariladigan ishlar, ularning ahamiyatini tushuntirish orqali talabalarni bu fanga qiziqish ruhida tarbiyalash;.
Rivojlantiruvchi: Talabalarning mavzu bo’yicha olgan bilimlarini mutaxassislik sohasidagi ishlarida qo’llash orqali rivojlantirish.
Nazariy ma’lumotlar:
Elektr dvigatellarni ishdan chiqish sabablarini taxlil qilish, ular ko‘pchilik hollarda faza uzilishi natijasida ishdan chiqishini ko‘rsatdi. Uch fazali elektr dvigatellarda biror fazaning uzilishi o‘ta yuklanishga olib keladi.
Nominal yuklamaga ega bo‘lgan elektr dvigatellarda shikastlanmagan fazalardagi tok statorning nominal tokiga nisbatan 1,6...2,5 marta ortada. Buning natijasida ayrim qismlarining, birinchi navbatda cho‘lg‘amining harorati keskin ortadi. Natijada elektr dvigatel ishdan chiqadi.
Faza uzilganda elektr dvigatelning aylantiruvchi momenti kamayadi. Bunda elektr dvigatel rotoriga ulangan yuklamaning (mexanizmning) qarshilik ko‘rsatish momentiga bog‘liq holda pastroq tezlik bilan aylanishi yoki tormozlanishi mumkin.
Agar elektr dvigatel biror fazasi uzilgan elektr tarmog‘iga ulansa, uning rotori aylana olmaydi va unan katta qiymatga ega bo‘lgan yurgizish toklari nisbatan uzoq vaqt davomida o‘tib elektr dvigatelning ishdan chiqishiga olib keladi.
Sinxron va asinxron elektr dvigatellarning ishlash rejimlarining taxlili 60-70% hollarda ularning ishdan chiqish sababi nosimmetrik rejim, xususan faza uzilishi ekanligini ko‘rsatdi.
Ishlab chiqarishda ko‘plab elektr dvigatellarning faza uzilishi natijasida ishdan chiqishi hozirgi vaqtgacha bunday rejimdan ishonchli himoya mavjud emasligini va ushbu muammoni hal qilish dolzarb masala ekanligini ko‘rsatadi.
Elektr dvigatellar faza uzilishidan himoyasi raqamli integral mikrosxemalar asosida sintez qilish uning mavjud himoyalarga nisbatan elektr energiyani iste’mol qilishi, o‘lchamlari, qulayligi va ishonchliligi bo‘yicha afzalliklarga ega bo‘ladi. Shuning uchun elektr dvigatellar faza uzilishidan himoyasini integral mikrosxemalar, xususan, VA-EMAS, YoKI-EMAS mantiqiy elementlar, deshifrator va multipleksor asosida sintez qilamiz.
Buning uchun dastlab himoya mantiqiy qismining haqiqiylik jadvalini tuzamiz. Himoyaning ijro etuvchi organi A, V, S fazalardan birida tok yo‘qolganda, ya’ni fazalardan biri uzilganda dvigatelni manbadan uzishi kerak (ijro etuvchi organga uzatiladigan u signal 1 ga teng bo‘lishi kerak). Ikki yoki uchala fazada tok bo‘lmasligi dvigatel uchun xavfli rejim emas (ijro etuvchi organga uzatiladigan u signal 0 ga teng bo‘lishi kerak). Mantiqiy elementlarning kirishiga kuchlanish ko‘rinishidagi signallar beriladi. Shuning uchun A, V, S fazalardagi toklarga mos ravishda ularga proporsional bo‘lgan a, v, s kuchlanishlarga almashtiramiz.
Elektr dvigatellar faza uzilishidan himoyasi mantiqiy qismining haqiqiylik jadvali 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
a
|
v
|
S
|
u
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
Boshqarishning ko‘pgina masalalari mantiqiy shartlarni taxlil qilishga va mantiqiy buyruqlarni hosil qilishga olib keladi.
Boshqarish qurilmasining mantiqiy funksiyasini 3.1-jadvalga asosan u ning qiymati 1 bo‘lgan satrlar uchun yozamiz.
Hosil qilingan mantiqiy funksiyani soddalashtirish uchun Mantiqiy algebraning asosiy ifodalari, qoidalari va teoremalaridan foydalanamiz.
Mantiqiy algebraning asosiy qoida va qonunlaridan foydalanib mantiqiy ifodalarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki Karno kartasi yordamida minimallashtirish (ixchamlashtirish) mumkin.
ifodani yanada ixchamlashtirish imkoniyati yo‘q.
Karno kartasidan foydalanib ham xuddi shunday natijaga kelishimiz mumkin. Uchta o‘zgaruvchi uchun Karno kartasini tuzamiz
2-jadval
|
a
|
Vs
|
00 01 11 10
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
|
1
|
1
|
0
|
0
|
0
|
|
Funksiyani minimallashtirish uchun 1ga teng bo‘lgan qo‘shni kataklarni o‘zaro birlashtiramiz. Birlashtirilayotgan kataklarda o‘zaro invers qiymatlarga ega bo‘lgan o‘zgaruvchini qisqartirish mumkin. Minimallashtirish maqsadida Karno kartasida qator, ustun yoki to‘rtburchakni hosil qiluvchi 2, 4, 8, ...., 2k katakni birlashtirish mumkin, 3ta katakni yoki 5ta katakni birlashtirish mumkin emas.
Tuzilgan Karno kartasida qiymati 1 ga teng bo‘lgan qo‘shni kataklar mavjud emas. Shuning uchun qiymati 1 ga teng bo‘lgan kataklar uchun mantiqiy funksiyani yozamiz:
VA-EMAS bazisga o‘tish uchun de Morgan teoremasidan foydalanamiz.
Hosil qilingan mantiqiy ifodaga asosan elektr dvigatellar faza uzilishidan himoyasi mantiqiy qismining sxemasini tuzamiz
Quyidagi rasmda himoya qurilmasi mantiqiy qismining prinsipial sxemasi keltirilgan.
1-rasm. Elektr dvigatellar faza uzilishidan himoyasi mantiqiy qismining sxemasi
2-rasm. Himoyaning o‘lchovchi qismi
3-rasm. Himoyaning ta’minlash bloki
Savollar.
Faza uzilganda elektr dvigatelning qaysi kattaligi kamayadi?
Uch fazali elektr dvigatellarda biror fazaning uzilishi nimaga olib keladi?
Funksiyani minimallashtirish uchun nechaga teng bo‘lgan qo‘shni kataklarni o‘zaro birlashtiramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
