|
7) Gidrotehnik inshootlardagi halokatlar va avariyalar: Suv omborlarida, daryo va kanallardagi buzilishlar, baland toglardagi yullardan suv urib ketishi natijasida vujudga keladigan hamda suv bosgan hududlarda odamlar ulimiga, sanoat va kishlok hujaligi ob`ektlari ishining, aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib keladigan va shoshilinch kuchirish tadbirlarini talab kiladigan halokatli suv bosishlari.
Hozirgi vakgda Birlashgan Millatlar Tashkiloti — BMT buyicha favqulodda vaziyatlarning tavsifiga yana kushimcha kilib: a) ijtimoiy-siyosiy tavsifdagi FV; b) harbiy tavsifdagi FV ni kiritish mumkin.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining karoriga kura bizning mintakada 7 hil FV turlari tasdiklangan:
1. Zilzilalar, er surilishi;
2. Sel, suv toshkinlari va boshkalar;
3. Kimyoviy havfli ob`ektlarda avariya va falokatlar (utkir zaharli moddalarning ajralib chikishi);
4. Portlash va yongin havfi mavjud ob`ektlardagi avariya va falokatlar;
5. Temir yo`l va boshka transport vositalaridatashish paytidagi avariya va falokatlar;
6. Havfli epidemiyalarning tarkalishi;
7. Radioaktiv manbalardagi avariyalar.
Favqulodda vaziyatlar havfning tarkalish tezligiga kura, kuyidagi guruhlarga bulinadi:
a) tasodifiy FV — er silkinishi, portlash, transport vositalardagi avariyalar va boshkalar;
b) shiddatli FV — yonginlar, zaharli gazlar otilib chikuvchi portlashlar va boshkalar;
v) mu`tadil (urtacha) FV — suv toshkinlari, vulkonlarning otilib chikishi, radioaktiv moddalar okib chikuvchi avariyalar va boshkalar;
g) ravon FV — sekin asta tarkaluvchi havflar: kurgokchilik, epidemiyalarning tarkalishi, tuprokning ifloslanishi, suvni kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi va boshkalar.
Favqulodda vaziyatlar yana tarkalish mikyosiga (shikastlanganlar soniga hamda moddiy yo`qotishlar miqdoriga qarab) kura 4 guruhga bulinadi:
1 Lokal (ob`ekt mikyosidagi) FV;
2 MahalliyFV;
3 Respublika (milliy) FV;
4 Transchegaraviy (global).
Lokal favqulodda vaziyat — biror ob`ektga taallukli bo`lib, uning mikyosi usha ob`ekt hududi bilan chegaralanadi.Bunday vaziyat natijasida 10 dan ortik bulmagan odam jabrlangan yoki 100 dan ortik bulmagan odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan yohud moddiy zarar favqulodda vaziyat pavdo bulgan kunda eng kam oylik ish haki mikdorining 1 ming baravaridan ortik bulmagan mikdorni tashkil etgan hisoblanadi.Bunday FV oqibatlari shu ob`ekt kuchi va resurslari bilan tugatiladi.
Mahalliy tavsifdagi favqulodda vaziyat — aholi yashaydigan hudud (aholi punkti, shahar, tuman, viloyat) bilan chegaralanadi. Bunday vaziyat natijasida 10 dan ortik, biroq 500 dan kam bulmagan odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan yohud moddiy zarar favqulodda vaziyat paydo bulgan kunda eng kam oylik ish haki mikdorining 1 ming baravaridan ortikni, biroq O,5 million baravaridan kup bulmagan mikdorni tashkil etgan hisoblanadi.
Respublika (milliy) tavsifdagi favqulodda vaziyat deyilganda — favqulodda vaziyat natijasida 500 dan ortik odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan yohud moddiy zarar FV paydo bulgan kunda eng kam oylik ish haki mikdorining 0,5 million baravaridan ortigini tashkil etadigan, hamda FV mintakasi viloyat chegarasidan tashkariga chiqadigan, respublika mikyosida tarkalishi mumkin bulgan FV tushuniladi.
Transchegaraviy (global) tavsifdagi favqulodda vaziyat deyilganda esa, oqibatlari mamlakat tashkarisiga chiqadigan yohud FV chet elda yuz bergan va O`zbekiston hududiga dahldor holat tushuniladi.
Bunday faloqat oqibatlari har bir mamlakatning ichki kuchlari va mablagi bilan hamda halkaro hamjamiyat tashkilotlari mablaglari hisobiga tugatiladi. Masalan, Orol muammosi nafakat O`zbekiston davlati uchun, balki unga chegaradosh bulgan Turkmaniston, kozogiston va boshka davlatlar uchun ham faloqat keltiruvchi vaziyatdir. Shuning uchun ohirgi vakgda Orol muammosini hap qilishga O`zbekiston davlatinig kuch va mablagidan tashkari butun jahon hamjamiyati tashkilotlari (Ekosan, Yunep va boshk.) mablaglari, kuchlaridan foydalanilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
