Amaliy ish mavzu: Paxta tolasining nuqsonlari. Tolaning ifloslik darajasini aniqlash

Qo’l yordamida aniqlash. Bunda 10 gramm namuna olinib, 1,2,3-ajratishdan o`tkaziladi va olingan nuqson turlari tarozida tortilib, qiymatlari standartga solishtiriladi.
1.Birinchi ajratish. Olingan 10 g og’irliqdagi namuna tarkibidagi nuqsonlar: tugunchalar, murakkab tugunchalar, pishmagan tolalar qatlami, etilmagan (puch) va maydalangan chigitlar va yirik xas-cho’plar pinset yordamida ajratiladi. Ajratilgan nuqson va chiqindilar massasi 1 mg gacha aniqliqda bo’lgan tarozi yordamida tortiladi.
2.Ikkinchi ajratish. Birinchi ajratishdan qolgan namunaning 1/10 qismi olinadi. Shu bilan birgalikda tola tarkibidagi tolali chigit qobig’i va mayda iflosliklar ajratilib, 0,1 mg gacha aniqlikdagi tarozida ularning massasi aniqlanadi. Hisoblash ishlarini olib borishda olingan natijalar 10 ga ko’paytiriladi.
3.Uchinchi ajratish. Ikkinchi ajratishdan qolgan toza tolaning yarmi olinadi va undan tugunchalar ajratiladi.Hisoblash ishlarini olib borishda olingan natijalar 20 ga ko’paytiriladi.
Uchchala ajratishdan olingan nuqson va ifloslik miqdorlarini umumiy yig`indisi hisoblab topilib, O`zDst 604-2011 standartiga taqqoslanadi va ifloslik sinfi hamda, tashqi ko`rinishi bo`yicha sanoat navi aniqlanadi.
HVI tizimida avtomatik ravishta tolaning uzunligi, pishiqligi, uzunlik bo’yicha bir xilligi, uzayishi, mikroneyri, rangi, ifloslanganlik ko’rsatkichlarini aniqlab beradi.


Sinovni o’tkazish tartibi
2.2-jadval

Nuqsonlar nomi	Massasi, g mi	Miqdori xi %
I-ajratish
Hisoblangan haqiqiy o’lchamli namuna	10	100
1.Olingan yirik va murakkab tugunchalar	0,086
2.Yirik iflosliklar	0,04
3.Pishmagan va maydalangan chigitlar	0,031
4.Pishmagan tolalarning yopishgan dastalari	0,021
Mayda nuqsoni bo’lgan toza tolalar	0,821
Ko’ringan chiqindilar (-)	0,002
Ko’rinmagan chiqindilar (+)
II-ajratish
Ikklamchi haqiqiy o’lchamli namuna	1/10=0,984	100
1.Mayda iflosliklar	0,009
2.Tolali chigit qobig’i	0,08
Tugunchali toza tola	0,091
Ko’ringan chiqindilar (-)
Ko’rinmagan chiqindilar (+)
III-ajratish
Uchlamchi haqiqiy o’lchamli namuna	1/2	20
1.Tugunchalar	0.4455
Toza tola	0.439
Ko’ringan chiqindilar (-)	0.006
Ko’rinmagan chiqindilar (+)	0.005

Jadvaldagi olingan natijalar asosida quyidagi hisoblar bajariladi:
I-ajratishdan olingan nuqson va iflosliklar miqdori quyidagi formula asosida hisoblanadi:

bu yerda: m₁-I-ajratishdan olingan nuqson va chiqindilar massasi, g;
m_n-o’rtacha laboratoriya namunasining massasi, g.
II-ajratishdan olingan nuqson va iflosliklar miqdori quyidagi formula asosida hisoblanadi:

bu yerda: K₂-koeffisiyent bo’lib, uning qiymati 10ga teng, chunki ikkinchi ajratish davrida birinchi ajratishda ishlatilgan namunaning 1/10 qismi olingan;
m₂ - II-ajratishdan olingan nuqson va chiqindilar massasi, g.
III-ajratishdan olingan nuqson va iflosliklar miqdori quyidagi formula asosida hisoblanadi:

bu yerda: K₃-koeffisient bo’lib, uning qiymati 20ga teng, chunki uchinchi ajratish davrida ikkinchi ajratishda ishlatilgan namunaning 1/2 qismi olingan;
m₃ – III-ajratishdan olingan nuqson va chiqindilar massasi, g.
Jami nuqson va iflosliklar miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi:

X_i- barcha nuqson va iflosliklarning miqdori, foiz.


Hisobot rejasi:

1. 
   Paxta tolasining nuqsonlari va ularni kelib chiqish sabablarini izohlang.
   
2. 
   Nuqsonlarni tasvirlovchi ko’rgazmali qurol tayyorlang.
   
3. 
   Paxta tolasining nuqsonlarini analizatorda aniqlash usulini izohlang.