Amaliy audit

3. Ta'sischilar bilan hisob-kitoblar auditi 
3.1. Nizom kapitaliga ulushlar bo`yicha 
ta'sischilarning qarzlari» schyotida 
ta'sischilar bilan hisob-kitoblar aks 
etilishini tekshirish 
Ma'lumotnomalar, buxgalteri-ya 
hisobi registrlari, balans 
3.2 Ta'sischilar 
bo`yicha 
qarzlar 
schyotlari» schyotida ta'sischilar bilan 
hisob-kitoblar aks etilishini tekshirish 
Ma'lumotnomalar, 
hisob-
kitoblar 
buxgalteriya 
hisobi 
registrlari 
3.3. Ta'sischilar olgan daromadlar to`liq va 
to`g`ri hisoblanganligini tekshirish 
Hisob-kitoblar, 
ma'lumot-
nomalar, buxgalteriya hisobi 
registrlari, smetalar 
3.4. Dividendlar hisobi tashkil etilganligi 
va to`lanishini tekshirish 
Direktorlar Kengashi qaror-lari, 
Aksiyadorlar yillik majlisining 
qarori. 
3.5. Aylanma va aylanmadan tashqari 
aktivlar ta'sischilar ulushi sifatida 
Nizom 
kapitaliga 
amalda 
kiritil-
ganligini tekshirish 
Buyruqlar, 
dalolatnomalar, 
buxgalteriya hisobi registr-lari, 
balans 
3.6. Ta'sischilar bilan hisob-kitob qilish 
natijasida aylanma va aylanmadan 
tashqari aktivlar amalda chiqarilishini 
tekshirish 
Bayonnomalar, 
buyruqlar, 
hisob-kitoblar, dalolatno-malar, 
buxgalteriya hisobi registrlari, 
balans 
3.7. Ta'sischilar tarkibidan chiqarilishida 
hisob-kitoblarni tekshirish 
Bayonnomalar, 
ma'lumotno-
malar, hisob-kitoblar, dalolat-
nomalar, buxgalteriya hisobi 
registrlari, pul mablag`lari-ning 
harakati to`g`risida ma'lumotlar 
4. Dividendlarga oid solislarni hisoblash, ushlab solish va o`tkazilishini tekshirish 
4.1. Dividendlar bo`yicha soliqlar to`g`ri 
hisoblanganligini tekshirish 
Dalolatnomalar, hisob-kitoblar, 
ma'lumotlar 
4.2. Boshqa majburiy to`lovlar 
to`g`ri 
hisob-kitob qilinganligini tekshirish 
Dalolatnomalar, hisob-kitob-lar, 
ma'lumotlar 
Ta'sischilar (ta'sis majlisi) tomonidan tasdiqlangan va amaldagi qonunchilikka 
asosan ro`yxatga olingan Nizom korxonaning ta'sis hujjati hisoblanadi. Davlat 
tassarufida bo`lgan korxona aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilganda ta'sis hujjatlari 
bo`lib, shuningdek, davlat mol-mulkiga boshqarish huquqiga ega bo`lgan vakolatli 
idora tomonidan tasdiqlangan emissiya prospekti ham hisoblanadi. Ta'sis 
hujjatlarining tekshiruvi ular amaldagi qonunchilikka muvofiqligi va ularga 
o`zgarishlar qonuniy kiritilganligini aniqlash makqsadida amalga oshiriladi. 
Audit o`tkazish vaqtida auditor ushbu iqtisodiy subyekt amaldagi 
qonunchilikka muvofiq huquqiy maqomi va faoliyat ko`rsatish huquqini tekshirishi 
lozim. Buning uchun quyidagi asosiy hujjatlardan foydalaniladi: mijozning Nizomi 
va korxonaning ta'sis shartnomasi. 
O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksiga muvofiq, yuridik shaxs o`z 

---

425 
faoliyatini Nizom yoki ta'sis shartnomasiga asosan amalga oshiradi. Yuridik 
shaxsning ta'sis shartnomasi tuziladi, Nizom esa, ta'sischilar tomonidan tasdiqlanadi. 
Nizomda yuridik shaxsning funksiyalari, uning kapitali, tizimi, boshqaruv tizimining 
tashkil etish tartibi va vakolatlari, qayta tashkil etish yoki tugatish tartiblari 
belgilanadi hamda buxgalteriya hisobini yuritish va nazorat tamoyillari ifodalanadi. 
Ta'sis hujjatlariga o`zgarishlar kiritilishi mumkin. Ushbu o`zgarishlar davlat 
ro`yxatidan o`tgandan keyin kuchga kiradi. 
Audit o`tkazish davrida davlat ro`yxatidan o`tganligi to`g`risidagi guvohnoma, 
shu jumladan Nizom va ta'sis hujjatlarining yangi tahriri (agar ularga o`zgarishlar 
kiritilgan bo`lsa) mavjudligi tekshirilishi lozim. 
Nizomda zaxira va boshqa jamg`armalarni tashkil etish hamda foydani 
taqsimlash tartibi, qayta tashkil etish, tugatish, mol-mulklarni taqsimlash, tashqi 
iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish tartibi va boshqalar ko`zda tutilganligi aniqlanadi. 
Audit o`tkazish vaqtida, korxona qachon va qayerda ro`yxatga olinganligi, 
ushbu korxonaning hisob-kitob va boshqa schyotlari qaysi bankda ochilganligi, 
ta'sischilar kim va Nizom kapitalida ularning ulushi, har bir ta'sischining Nizom 
kapitalidagi ulushi va umuman Nizom kapitali qonunchilikka oid hujjatlar talablariga 
muvofiqligi aniqlanadi. 
Ta'sis hujjatlarini o`rganish vaqtida auditor ushbu xojalik yurituvchi subyekt 
tomonidan amalga oshirilishi lozim bo`lgan xojalik operatsiyalar ro`yxatini aniqlaydi. 
Bunday ma'lumotlar kelajak tekshiruvlarni amalga oshirish uchun kerak bo`ladi. 
Auditor, xususan, xorijda filiallar, vakolatxonalar tashkil etilishi, tashqi iqtisodiy 
faoliyat bilan shug`ullanish Ustavda ko`zda tutilganligini aniqlaydi. Shuningdek, 
Ustavni ishlab chiqishda tadbirkorlar tomonidan imtiyozli soliqqa tortish uchun «asos 
tayyorlashga» manfaatdorliklarini ko`zda tutish lozim.