Asosiy vositalar auditining umumiy rejasi
Tekshirilayotgan korxona: «MADINA» MChJ.
Audit o’tkaziladigan davr: 01.01-31.12.2011 y.
Kishi-soat miqdori: 280.
Auditorlik guruhi rahbari: Abdullaev D. S.
Auditorlik guruhi tarkibi: Abdullaev D. S, Ahmedov 3. D. Kim A. A.
Rejalashtirilayotgan auditorlik tavakkalchiligi - 4%.
Rejalashtirilayotgan ahamiyatlilik darajasi - 1%.
№
Olib boriladigan ishlar rejasi
(vazifalar majmui)
O’tkazish
muddati
Ijrochilar
Izoh
1
2
3
4
5
1
Asosiy vositalar mavjudligi va saqlanishining auditi
Hiso-
bot
yili
bo’yicha
Ahmedov Z.D.
Kim A.A.
Iqtisodiy sub’ekt
auditi-ning yig’ma
umumiy rejasiga
muvofiq
2
Asosiy vositalar harakatining auditi
Ahmedov Z.D.
3
Eskirish to’g’ri hisoblanganligi-ning auditi
Kim A.A
4
Asosiy vositalar qabul qilinishi va barpo etilishining auditi
Ahmedov Z.D.
5
Asosiy vositalarni ta’mirlash bo’yicha hisobni tekshirish
Kim A.A.
6
Asosiy vositalar tugatilishi hisobini tekshirish
Ahmedov Z.D.
7
Asosiy vositalar to’fi soliqqa torgilganligini tekshirish
Ahmedov Z.D.
Auditorlik tashkiloti rahbari
Fattoxov A. A.
Auditorlik guruhi rahbari
Abdullaev D. S.
688
Asosiy vositalar auditining dasturi
№
Auditorlik tadbirlari
(amallari)ning ro’yxati
O’tk
azish davri
Ijrochila
r
Auditorning ishchi hujjatlari
1
2
3
4
5
1
Asosiy vositalar mavjudligi va saqlanishining auditi
Yil
davomida
Ahmedov Z.D.
Kim A.A.
1.1
Asosiy vositalarni qabul qilish bo’yicha komissiyalar
tuzilganligini tekshirish
Har
chorakda
Ahmedov Z.D.
Buyruqlar, farmoyishlar
1.2
Asosiy vositalarni sotib olish-sotish shartnomalari
rasmiylashtirilganligini tekshirish
Har
chorakda
Kim A.A.
Shartnomalar, kelishuvlar
1.3
Kelishuv
narxlari
bo’yicha
bayonnomalar
rasmiylashtirilganligini tekshirish
Har
chorakda
Ahmedov Z.D.
Basnnomalar,
kelishuvlar,
buyruqlar
1.4
Asosiy
vositalarni
qabul
qilish-topshirish
dalolatnomalarida ularning dastlabki qiymati to’g’ri aks
etilganligini tekshirish
Har
chorakda
Kim A.A.
Qabul
qilish-topshirish
dalolatnomalari, inventar varaqalar,
ro’yxatga olish daftarlari
1.5
Ob’ektlar qurib bitkazilgani va jihozlangani yoki tiklash
va qisman tugatilganidan keyin ularning dastlabki
qiymati to’g’ri aks ettirilganligini tekshirish
Har
chorakda
Ahmedov Z.D.
Loyiha-smeta hujjatlari, buyruqlar,
inventarizatsiya dalolatnomalari
1.6
Korxona buxgalteriyasida asosiy vositalarning sintetik
va tahliliy hisobi va ulardan foydalaniladigan joylarda
moddiy javobgar shaxslarning ishlari qanday tashkil
etilganligini baholash
Har
chorakda
Kim A.A.
Dastlabki hujjatlar, hisob registrlari,
hisob siyosati
1
2
3
4
5
1.7
Korxonada
asosiy
vositalarni
ta’mirlash
xarajatlari hisobi bo’yicha amal qilinayotgan
tartibni tekshirish va baholash
Har
chorakda
Ahmedov Z.D.
Hisob
siyosati,
buyrukdar,
smetalar, hisobotlar
1.8
Asosiy vositalarni qayta baxolash natijalarini
gekshirish
Operatsiya
lar sodir
etilgan
sari
Kim A.A.
Buyruqlar,
dalolatnomalar,
inventarizatsiya
hujjatlari,
hisob registrlari
1.9
Asosiy vositalarning oxirgi invsntarizatsiya
natijalarini tekshirish
Yil
davomida
Ahmedov Z.D.
Inventarizatsiya
hujjatlari,
dastlabki
hujjatlar,
hisob
registrlari
1.10
Korxona
buxgalteriyasi
tomonidan
asosiy
vositalar
bo’yicha
hisob
varaqalari
va
belgilangan
moddiy
javobgar
shaxslar
bo’yicha inventarizatsiya ro’yxatlari yuritilishi
tartibi bilan tanishish
Har
chorakda
Kim A.A.
Hisob
varaqalari,
inventarizatsiya
hujjatlari.
buyruqlar, moddiy javobgarlik
bo’yicha shartnomalar
1.11
Korxona buxgalteriyasi amaldagi me’yoriy
hujjatlar bilan ta’minlanganligini tekshirish
Har
chorakda
Ahmedov Z.D.
Buyruqlar, farmoyishlar
1.12
Mavjud
asosiy
vositalar
hisobotda
aks
ettirilganligini tskshirish
Har
chorakda
Kim A.A.
Hisobot shakllari
689
Ushbu vazifani amalga oshirish maqsadida auditor tomonidan quyidagilar tekshiriladi:
korxonada asosiy vositalarni qabul qilish va uning natijalarini rasmiylashtirish bo’yicha komissiya tuzilganligi;
asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish dalolatnomalarida ularning dastlabki qiymati to’g’ri
ko’rsatilganligi;
ob’ektlar qurib bitkazilgani va jihozlanganidan keyin yoki tiklash va qisman tugatilganidan keyin ularning
dastlabki qiymati to’g’ri aks ettirilganligi.
asosiy vositalarni sotib olish-sotish shartnomalari rasmiylashtirilganligi
;
690
Inventarizatsiyadan oldin xususiy va ijaraga olingan asosiy vositalar bo’yicha inventar daftarlari va ro’yxatlardagi
hamda texnik pasportlari va boshqa texnik hujjatlaridagi yozuvlar to’liqligi tekshiriladi. Agar texyaik hujjatlar va
buxgalteriya hisobi registrlaridagi matlumotlar orasida farqlar aniqlansa, ularga tegishli ra-vishda aniqliklar va
tuzatishlar kiritiladi. Asosiy vositalarni inventarizatsiya jarayonida ob’ektlar komissiya tomonidan bevosita tabiiy
holatida ko’rib chiqiladi va inventar ro’yxatida ularning to’liq nomlari, ishlatilishi, inventar raqamlari, asosiy texnikaviy
va foydalanish tavsiflari qayd etiladi.
Hisobda qayd etilmagan ob’ektlar yoki hisob registrlarida ularga mansub bo’lmagan tavsiflar keltirilgan hollarda,
ko’rsatilmagan ma’lumotlar va texnikaviy ko’rsatkichlar komissiya tomonidan to’ldiriladi. Shu vaqtning o’zida bunday
ob’ektlarning bunyod etish yoki sotib olish vaqti, xarajatlarni moliyalashtirish manbalari, ularni qurish zaruriyati,
moliyaviy intizomga rioya qilinishi uchun mas’ul shaxslar doirasi aniqlanadi.
Auditor tomonidan qonunchilikka xilof ravishda bunyod etilgan yoki sotib olingan asosiy vositalarni tasdiqlovchi
hujjatlar aniqlansa, auditorlik tekshiruvi asosiy vositalar qonunga xilof ravishda sotilganligi yoki talon-toroj qilinganligi
to’g’risidagi xabarga muvofiq o’tkazilayotgan bo’lsa, unda u to’satdan taftish o’tkazish bilan boshlanadi. Bunda auditor
inventar varaqalari yoki inventar daftari mavjudligi va holati, sintetik va tahliliy hisob ma’lumotlari bir biriga
muvofiqligini tekshiradi. Inventar varaqalarining ma’lumotlari inventar ro’yxati ma’lumotlari bilan, inventar
ro’yxatining umumiy summasi 0100-sonli schyotlar guruhi ma’lumotlari bilan, ular o’z navbatida - balans ma’lumotlari
bilan solishtiriladi.
Solishtirish vaqtida asosiy vositalarning kamomadi yoki ortiqchaligi, uning sabablari va aybdor shaxslar hamda boshqa
ko’rsatkichlarga ta’siri aniqlanadi (asosiy vositalar bo’yicha eskirish va mol-mulk bo’yicha soliq kam yoki ko’p
hisoblanishi). Auditor asosiy vositalar joylzrda mavjud ekanligini tanlab olish usuli bilan tekshirib aniqlaydi.
Kamomad aniqlangan holda, auditor moddiy javobgar shaxslardan tushuntirish xati va kamomadlar qoplanishini talab
qiladi. Ushbu kamomadlar auditorlik tekshiruvini o’tkazish vaqtida qoplanishi lozim.
691
Asosiy vositalar quyidagilar natijasida korxona balansiga kiritiladi:
Asosiy vositalarning kelib tushishi asosiy vositalarni
qabul qilish-topshirish (ichki harakati) dalolatnomasi
(yuk xati) bilan (AV-1-shakli), unga ilova qilingan
mazkur ob’ektning texnik hujjatlari bilan birgalikda
rasmiylashtiriladi.
Asosiy vositalar quyidagilar natijasida korxona balansi hisobidan chiqariladi:
tugatish;
sotish;
ayirboshlash;
tekinga berish;
ustav sarmoyasiga
muassis ulushi sifatida
berish;
uzoq muddatli ijara
(lizing) shartnomasi
bo’yicha berish;
kamomad yoki
yo’qotishning
aniqlanishi;
ishtirokchilar
tarkibilan
ishtirokchining chiqib
ketishi.
692
Asosiy vositalar ishga yaroqsizligini aniqlash uchun korxonada maxsus
komissiya tuziladi. Ob’ektning tugatilishi komissiya tomonidan tuzilgan
asosiy vositalarni Hisobdan chiqarish bo’yicha dalolatnoma (AV-3-shakli)
bilan rasmiylashtiradi. Dalolatnoma korxona rahbari tomonidan
tasdiqlanadi, buxgalter esa varaqaga ob’ekt chiqarilgan sana va dalolatnoma
raqamini qayd etadi.
Asosiy vositalar ishlatiladigan joylarda (korxona ustaxonalari va bo’limlarida)
asosiy vositalarning inventar ro’yxatlari (AV-9-shakli) yuritiladi, ularda
ishlatishda bo’lgan asosiy vositalar ob’ektlari bo’yicha qisqa ma’lumotlar
keltiriladi.
Kelib tushgan, hisobdan chiqarilgan va korxona ichida harakatlangan asosiy
vositalarning inventar varaqalari, tegishli yozuvlardan keyin hisobot oyining
oxirigacha, taxlab qo’yilmasdan alohida saqlanadi. Bu shuning uchun
zarurki, mazkur varaqalar asosida asosiy vositalarning xar oylik eskirishi
hisoblanadi, bundan tashqari, joriy oy yakunlangandan keyin ushbu oydagi
yozuvlari bo’lgan varaqa asosiy vositalar tabaqalashtirilgan turlari bo’yicha
guruhlashtiriladi, har bir turi bo’yicha qabul qilinishi va hisobdan chiqarilishi
aylanmalari jamlanadi va asosiy vositalar harakatini hisobga olish
varaqalariga yozib qo’yiladi.
Asosiy vositalar to’g’ri baholanganligini tekshirish lozim, zero noto’g’ri baholash nafaqat
umumiy holatni noto’g’ri aks etishi, balki quyidagilarga olib kelishi mumkin:
eskirish
noto’g’ri
hisoblanishi
ga;
soliqlar
summasi
noto’g’ri
hisoblanis
higa;
buxgalteriya (moliyaviy) hisobotda
asosiy vositalar qiymati noto’g’ri aks
ettirilishiga.
Asosiy vositalar harakati bo’yicha operatsiyalarning auditorlik tekshiruvida quyidagilarga alohida
e’tiborni qaratish lozim:
asosiy vositalarni Ustav kapitaliga badal sifatida o’tkazishda ularning dastlabki qiymati, eskirishi va
topshirish vaqtidagi kelishuv narxi ko’rsatilgan ro’yxat mavjudligi. Ro’yxatga topshirayotgan korxona
muhri bilan tasdiqlangan qabul qilish-topshirish dalolatnomasining ikkinchi nusxasi va o’tkazilayotgan
ob’ektlar bo’yicha texnik hujjatlar ilova qilinganligi;
693
Eskirish - bu asosiy vositalar qiymatini, hisobot davri davomida tizimlashgan uslubda, bosqichma-
bosqich ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) qiymatiga o’tkazishdir.
Asosiy vositalarga eskirish hisoblashni audit tekshiruvidan o’tkazayotganda auditorning vazifasi
asosiy vositalarga nisbatan eskirishni hisoblash usullari to’g’ri qo’llanilganini tekshirish va
tasdikdangan me’yorlariga rioya qilinayotganini nazorat qilishdan iborat. Asosiy vositalar ob’ektlari
bo’yicha har oyda eskirish hisoblanishining to’g’ri amalga oshirilganligi katta ahamiyatga ega.
Chunki eskirish me’yorlarining bilmagan holda yoki atayin belgilangan normadan oshirish yoki
kamaytirish mahsulot (ishlar, xizmatlar) tannarxini noto’g’ri aniqlashga, binobarin, olingai foyda va
byudjetga to’lovlar miqdorlarini noto’g’ri hisoblashga olib keladi. Natijada mijoz moliyaviy
hisobotning buxgalteriya balansi va moliyaviy natijalari to’g’risidagi hisobotlarida korxona
moliyaviy holati va moliyaviy natijalarga doir ma’lumotlar BHMS talablariga mos bo’lmagan
tartibda keltiriladi.
Amortizatsiya ajratmalarining me’yorlari har bir inventar ob’ektning dastlabki qiymatiga nisbatan
belgilangan foiz hisobida aniqlanadi. Ularning bir oylik me’yori bir yillik me’yorning 1/12
miqdorida belgilanadi.
Asosiy vositalarning yangilanishida korxonalar va tashkilotlarning manfaatlarini oshirish
maqsadida ularning faol qismi (mashina, uskuna, transport vositalari) bo’yicha tezlashtirilgan
eskirish me’yorlari qo’llaniladi, ya’ni, ushbu mablag’larning dastlabki qiymati ishlab chiqarish va
muomala xarajatlariga, eskirish bo’yicha ko’zda tutplgan me’yorlardan tashqari qisqaroq vaqtda
to’liq o’tkazilishi mumkin. Buning uchun korxonalarga eskirish me’yorlarini ko’pi bilan ikki
marotaba oshirish ruxsat etilgan.
5-son «Asosiy vositalar» nomli BHMS ga muvofiq asosiy
vositalarga amortizatsiya hisoblashning quyidagi usullari tavsiya
qilinadi:
Bir tekis (to’g’ri
chiziqli) usul;
Bajarilgan
ishlar hajmiga
mutanosib usul
(ishlab
chiqarish
usuli);
Asosiy vositalar
foydali xizmat
qilish muddati
yillar sonining
yig’indisi
bo’yicha
hisobdan
chiqarish usuli
(kumulyativ
usul);
Kamayib
boruvchi qoldiq
usuli.
694
Do'stlaringiz bilan baham: |