Amaliy audit

Operatsion auditning bosqichlari, tasniflash belgilari va mezonlari 

Audit 

bosqich-lari  

Tasniflash belgisi  

Tasniflash mezonlari  

I.  

Rejalash-

tirish  

1. Tekshiruv vaqti  

1.1. 

Rejaga 

ko’ra  

1.2. 

Rejadan 

tashqari  

2. O’tkazish turi  

2.1. Xujjatli  

2.2. Vizual  

3. Tekshiruv turi  

3.1 Rejaga ko’ra  

3.2 Rejadan tashqari  

4. Uslubiyotiga ko’ra  

4.1 Moslik auditi  

4.2 Tahliliy tekshiruv  

5. Takroriyligiga ko’ra  

5.1 Uzluksiz audit  

5.2 Davriy audit  

II. Auditni  

olib  

borish  

1. Nazorat ob’ektiga ko’ra tekshiruv yo’nalishlari  

1.1  Buxgalteriya  hisobi 

tizimi  

1.2 Ichki nazorat tizimi  

1.3  Boshqaruvning  turli 

bo’g’inlari  

2. Auditorlik tekshiruvining maqsadi va 

hajmiga ko’ra  

2.1 Tashkiliy audit  

2.2 Funktsional audit  

2.3 Maxsus audit  

3. Auditning yo’nalishlariga ko’ra 

3.1 Tashkiliy-huquqiy audit  

3.2 Moliyaviy-tahliliy audit  

3.3 Kompyuter auditi  

4. Mulkdor manfaatlari bo’yicha tekshiruvni 

tashkil etish shakllariga ko’ra  

4.1  Moliya-xo’jalik  faoliyatining  to’liq 

auditi  

4.2 Maxsus audit  

4.3 Mufassal auditorlik tekshiruvi  

4.4 Balansni hisob-tahliliy tekshirish  

4.5 

Asoslilik 

va 

haqqoniyligini 

tasdiqlovchi tekshiruv  

5. Hujjatlarni tekshirishni tashkil etish 

usuliga ko’ra  

5.1 Kompleks audit  

5.2  Tanlab  tekshirishga  asoslangan 

audit  

5.3 Oraliq audit  

5.4 Cheklangan audit  

5.5 Tizimli audit  

III. Xulosa  

Audit  

natijalarini rasmiylashtirish shakliga ko’ra  

1.  Oraliq  dalolatnoma  bilan 

rasmiylashtirilgan  

2. 

Xulosalar 

bilan 

rasmiylashtirilgan  

3. 

Maxsus 

xulosa 

bilan 

rasmiylashtirilgan  

4. 

Axborotnoma 

bilan 

rasmiylashtirilgan  

 

---

556 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“OPERATSION AUDIT ASOSLARI”

 MAVZUSI 

BO’YICHA 

TAQDIMOT 

---

557 

 

Moliyaviy nazorat tizimi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Moliyaviy nazorat tizimi 

Davlat 

nazorati 

Jamoat nazorati 

Mahkama 

nazorati 

Mustaqil  

audit 

Prezident 

huzuridagi 

nazorat 

inspektsiyasi 

 

Jamoat 

tashkilotlari 

 

Mahkama va 

vazirliklar 

 

Auditorlik 

tashkilotlari 

---

558 

 

 

 

 

Auditorning vazifalari 

Iqtisodiy sub’ektlar faoliyati 

to’g’riligi haqida guvohlik 

berish 

Jumladan buxgalteriya 

hisobi va moliyaviy hisobot 

to’g’risida 

 

 

Auditorning professional 

mulohazasiga asoslanib 

Tekshirish natijalariga 

asoslanib 

Buxgalteriya hisoboti 

to’g’riligi haqida fikr bildirish 

huquqiy 

talablar 

Ma’muriy 

ko’rsatmalari 

Buxgalteriya 

hisobini yuritish 

bo’yicha yo’riqlar 

Soliqqa 

tortish 

bo’yicha 

ko’satmalar 

Boshqa 

talabla

r 

Iqtisodiy  sub’ektlar  faoliyatining  ularning  balansida  va 

boshqa  hisobotlarida  aks  etgan  natijalarining  muayyan 

mezonlarga mosligi haqida auditor xulosasi 

---

559 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Operatsion  audit  o’tkazishni  samarali,  aniq  tashkillashtirish  va 

rejalashtirishda  auditorning  quyidagilarga  e’tibor  qaratishi  maqsadga 

muvofiq  hisoblanadi: 



 

Tekshiriladigan korxona (mijoz) faoliyatini o’rganish; 



 

Buxgalterlik hisobining tashkil etilishini o’rganish; 



 

Ichki nazorat tizimini o’rganish; 



 

Korxonani  auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazish  ish  dasturi  va 

auditorlik  xizmati  ko’rsatish  haqida  shartnoma  hamda  boshqa 

zarur hujjatlarni tuzish    

 

Ma’lumki,  operatsion  audit  hamisha  buxgalteriya  hisobi  uslubiyatidan 

kelib  chiqadi.  Bu  tekshirishning  asosiy  maqsadi,  asosiy  mazmuni    va  yakuni 

balans  va  umuman  buxgalteriya  hisobotini  tasdiqlash  yoki    uning  to’g’riligini 

isbotlashdan  iborat.  Lekin  hozirgi  buxgalteriya  hisoboti  sanab  o’tilgan 

foydalanuvchilar (avvalo investorlar)ga mo’ljallanganmi, u amalda bunday xatar 

darajasini kamaytira oladimi? Ko’p sonli tadqiqotlar shuni ko’rsatmoqdaki, bu 

vazifa O’zbekistonda to’la-to’kis hal qilinmagan. Buxgalteriya hisobotini izchil 

o’rganish  bizning  vazifamizga  kirmaydi;  biroq  tadqiqot  mavzusidan  kelib 

chiqilsa,  buning  auditorlar  uchun  muhim  bo’lgan  ko’p  jixatlari  hozirgi 

buxgalteriya hisobi chindan ham bozor talab qilayotganidek, avvalo investorlar 

uchun mo’ljallanganini aniqlashdan iborat. Bu oson ish emas. 

 

---

560 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hisob  tizimi  o’z  iqtisodiy  sub’ektiga  nisbatan  ishlab  turgan  korxona 

kontseptsiyasini  qo’llanish  mumkinligiga  qaratilgan.  Auditor  ham 

tekshirilayotgan  xo’jalik  tizimi  bilan  uning  bozordagi  o’rnini  saqlab  qolish 

ehtimoliga baho berishi zarur. Aks holda hisobning tugatish kontseptsiyasini 

qo’llash  zarur,  bunda  barcha  aktivlarga  ularning  korxona  ishlab  chiqarish 

tsiklidagi  qiymati  nuqtayi  nazaridan  emas,  balki  erkin  bozordagi  harid 

qiymati  nuqtayi  nazaridan  qaraladi:  ma’lum  xarajatlarni,  kelgusi  davr 

daromadlarini, moliyaviy natijalarini aks ettirishga yondoshuvi o’zgaradi. 

Operatsion  auditda  dalillarning  qanchalik  etarli  va  ishonchliligiga  qarab 

auditor  tekshirishning  so’nggi  bosqichida  auditorlik  xulosasini  tayyorlaydi  va 

taqdim  etadi.  Bu  esa  audit  jarayonining  muhim  bosqichi  hisoblanadi,  chunki 

aynan  xulosada  auditor  bajargan  ishlarini  va  qanday  natija  olganligini  bayon 

qiladi. Shuning uchun foydalanuvchi nuqtai nazaridan auditorlik xulosasi audit 

faoliyatining mahsuli, deb qaraladi.  

 

---

561