Amaliy audit

10.16 Jadval  

Tashqi savdo aylanmasi tarkibi* 

(umumiy hajmga nisbatan foiz hisobida) 

№ 

Ko’rsatkich 

Yanvar - iyun 

1998 yil 

1999 yil 

1  Tashqi savdo aylanishi 

100 

100 

2  Eksport 

52,9 

51,8 

3  Import 

47,1 

48,2 

4  Eksport tarkibi 

100 

100 

5  Paxta tolasi 

45,0 

28,3 

6  Kimyo mahsulotlari, plastmassa va undan yasalgan buyumlar 

1,4 

3,4 

7  Qora va rangli metallar 

5,3 

3,7 

8  Mashina va asbob-uskunalar 

6,6 

1,8 

---

367 

 

9  Oziq-ovqat mahsulotlari 

3,0 

5,7 

10  Elektr-energiya manbalari 

7,6 

9,7 

11  Xizmatlar 

6 m 

10,0 

12  Import tarkibi 

100 

100 

13  Oziq-ovqat mahsulotlari 

17,4 

13,7 

14  Kimyo mahsulotlari, plastmassa va undan yasalgan buyumlar 

12,1 

12,4 

15  Qora va rangli metallar 

9,2 

8,7 

16  Mashina va asbob-uskunalar 

46,9 

44,6 

17  Elektr energiya manbalari 

0,5 

0,6 

18  Xizmatlar 

5,1 

8,8 

*O’zbekiston 

Respublikasining 

1999 

yil 

yanvar-iyundagi 

ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlanishining asosiy ko’rsatkichlari. Qisqa statistik to’plam. Toshkent-1999 yil. 

 

MDH  mamlakatlari  va  boshqa  xorijiy  mamlakatlar  tashqi  savdodagi  salmog’iga  nazar 

tashlansa,  1999  yilda  MDH  mamlakatlari  bo’yicha  import  26,1%  ni  va  boshqa  xorijiy 

mamlakatlarda 73,9% ni tashkil qildi.  

Import  tarkibida  mashina  va  asbob-uskunalar,  oziq-ovqat  mahsulotlari  va  ularni  ishlab 

chiqarish uchun xom ashyoning hissasi yuqoridir. 

Import hajmida mashina va asbob-uskunalarning yuqori hissasi iqtisodiy qayta qurish va 

yalpi korxonalarni barpo qilish davrida bu mahsulotlarga bo’lgan ehtiyojning keskin o’sishi bilan 

izohlanadi.  Kelajakda  importga  oziq-ovqat  hissasini  kamaytirish  ko’zda  tutilmoqda.  Bu 

respublikada  amalga  oshirilayotgan  oziq-ovqat  mustaqilligini  ta’minlash  siyosati  bilan 

bog’liqdir. 

Import  muomalalari  samaradorligini  oshirish  ko’p  jihatdan  hisob,  hisobot  va  audit 

tamoyillarini  qo’llash  bilan  bog’liq  bo’lib,  bularning  metodologik  asoslari  bir  qator 

o’zgarishlarni  amalga  oshirishni  taqozo  etadi,  chunki  mustaqil  O’zbekiston  iqtisodining  negizi 

tubdan o’zgartirildi va bozor iqtisodi infratuzilmasi barpo qilina boshlandi. 

Har qanday jarayon, shu jumladan audit metodologik asoslari maqsadini belgilab olishni 

o’z  ichiga  oladi  va  import  muomalalari  auditining  maqsadi  quyidagilardan  iborat  bo’lishi 

mumkin: 

- yo’ldagi import tovarlari yo’nalishi ustidan ichki nazorat samaradorligini tekshirish; 

- import tovarlari bo’yicha ustama xarajatlar miqdori va asoslanganligini tekshirish; 

- import muomalalari bo’yicha moliyaviy natijaning realligi; 

-  «Buxgalteriya  hisobi  to’g’risida»gi  O’zbekiston  Respublikasining  qonuniga  rioya 

qilinishi. 

Auditorlik  tekshirishning  asosiy  bosqichlaridan  biri  -  bu  import  tovarlari  bo’yicha 

nazoratning  zaif  va  kuchli  tomonlarini  aniqlashdir.  Import  muomalalari  bo’yicha  nazoratning 

zaif tomonlari jumlasiga quyidagilar kiradi: 

- yo’ldagi import tovarlari yo’nalishi bo’yicha hisob va nazoratning yo’qligi; 

- saqlash va tashish joylarida hisob va nazoratning yo’qligi; 

- tovarlarni kirim qilish qoidalarining buzilishi va boshqalar; 

Agarda  import  muomalalari  bo’yicha  nazorat  tizimi  kuchli  bo’lsa,  auditorning  vazifasi 

uni baholashdan iborat bo’lib, zaif nazorat tizimida yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklarni topishi 

kerak.