Altiyev a. S yerdan foydalanish iqtisodiyoti toshkent-2019

Mustaqil o‘rganish uchun savollar
1.
Yerdan foydalanishning jihatlari deganda nimani tushunasiz? 
2.
Yerdan foydalanish jihatlarining qaysi guruhlarini bilasiz? 
3.
Yerdan foydalanishning iqtisodiy jihatlarining qanday tarkibiy qismlarini 
bilasiz? 
4.
Yerdan foydalanishga bozor munosabatlarini kiritish qay tarzda amalga 
oshiriladi? 
5.
Yerdan foydalanishning ijtimoiy jihatlari deganda nimani tushunasiz? 
6.
Yerdan foydalanishning rekreatsion jihatlari deganda odatda nimalarni 
tushunasiz? 
7.
Yerdan foydalanishning ekologik jihatlari nima? 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

43 
3. YERDAN FOYDALANISHNING KO‘P MAQSADLILIGI VA 
KO‘PFUNKSIONALLILIGI. JAMIYAT VA IQTISODIYOTDA YERDAN 
FOYDALANISH VA YER MUNOSABATLARI 
 
Jamiyat va iqtisodiyot tomonidan yer resurslaridan foydalanish tinimsiz 
xarakterga ega bo‘lgan ob’ektiv jarayonni aks ettiradi, chunki jamiyat va iqtisodiyot 
o‘zining moddiy va boshqa manfaatlarga bo‘lgan doimiy o‘sib boruvchi 
ehtiyojlarini qondirish uchun yerdan foydalanishni to‘xtata olmaydi, siklli takror 
ishlab chiqarish jarayoni kechadi. Chunki, foydalanilayotgan yer resurslari doimiy 
rivojlanuvchi jamiyat va iqtisodiyotning zarur manfaatlarini muttasil qondirish 
maqsadida takror ishlab chiqishni talab qiladi, jamiyat va iqtisodiyotning har xil 
moddiy va boshqa turdagi ehtiyojlarini qondirish talablari sababli ko‘pmaqsadli va 
ko‘pfunksiyali xarakterga ega. 
Shuni e’tiborga olgan holda quyidagi 3.1-sxemada yer resurslaridan 
foydalanish tizimi yerning o‘ziga xos xususiyatlari bilan o‘zaro bog‘liqligi 
ifodalangan bo‘lib, bunda yer ko‘p maqsadli va ko‘p funksional ob’ekt sifatida 
qaralmoqda va uning to‘rtta qirrasi, ya’ni “tabiiy resurs”, “iqtisodiy resurs-kapital”, 
“ko‘chmas mulk ob’ekti” va “xo‘jalik yuritish ob’ekti” sifatidagi xususiyatlari har 
biri bo‘yicha alohida tahlil qilishni taqozo qiladi. Tahlil natijalariga ko‘ra, ular 
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik va yerning ko‘p funksionallik xususiyatlari yerdan 
foydalanish tizimining tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarida o‘z aksini topishining 
o‘ziga xos modeli sifatida baholash mumkin. 
Yer makon asosi (inshoot va imoratlarni joylashtirish uchun) bo‘lish bilan bir 
qatorda ishlab chiqarish vositasi, qishloq va o‘rmon xo‘jaligida esa, asosiy ishlab 
chiqarish vositasi ham bo‘lib hisoblanadi – yerning unumdorligi mahsulot ishlab 
chiqarishga bevosita ta’sir etadi va 

---

44