Alisрer navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

    I BOB: “Musiqaiy ta’lim” yo’alishi talabalarini kasbiy faoliyatga 

tayyorlashda “Maktab repertuari” fanini tutgan o’rni. 

 

       1.1.  Bo’lg’usi  musiqa  o’qituvchilarini  kasbiy  tayyorgarligiga 

qo’yiladigan pedagogik talablar.  

        Respublikamiz 

ta’lim 

sohasida  amlga  oshirilayotgan  barcha 

o’zgarishlarning tub maqsadi xalqimizning barcha qatlamlari uchun munosib 

ma’naviy,  marifiy,  shart-sharoitni  yaratish  bilan  birga  milliy  madaniyatimiz 

va qadiryatlarimiz ruhi bilan yashaydigan, kelajak bunydkorlarini tarbiyalash 

va  kamolga  yetkazishdan  iboratdir.  Bunday  oliy  maqsadni  amalga  oshirish 

o’z  navbatida  pedagogika  fani  oldiga  yangi,  dolzarb  muammolarni  ijobiy 

yechimiga  erishish  vazifalarni  qo’yadi.  Dolzarb  muammolarni  hal  etish  va 

ta’lim  mazmunini  yanada  takomillashtirib  borish  asosan  ikki  tamoiylga 

tayanadi.  Birinchisi,  ijtimoiy-  iqtisodiy  islohatlarni  amalga  oshirishda 

o’tmishni teran his etib, xalqimizning boy madaniy merosini, tarixini, uning 

ruhiyatini, milliy o’ziga xos jihatlarini, an’ana va urf-odatlarini hisobga olib, 

xalqimizning  tarixiy  taraqqiyoti  davomida  to’plangan  ma’naviy  merosi  va 

milliy  qadiryatlaridan  oqilona  foydalanish  orqali  amalga  oshirilsa, 

ikkinchidan,  jahon  ilmiy  tafakkuri  va  ijtimoiy  amalyoti  to’plagan  boy 

tajribalardan  samarali  foydalanish  asosida  ro’yobga  chiqarish  mumkin 

bo’ladi.  Bu  tamoillarni  to’la  to’kis  bajarilishi  esa,  har  jihatdan  malakali 

mutahassis  kadirlar  tayyorlashning  yagona  tizimini  yaratish  va  uni  jahon 

andozalari  darajasiga  ko’tarish  va  doimiy  ravishda  fan  va  texnika  yutiqlari 

asosida  takomillashtirib  borishni  taqozo  etadi.  Maorufni,  madanyatni,  shu 

o’rinda  pedagogika  fanini  rivojlantirish,  millatning,  mamlakatning  aqliy 

salohiyatini  oshirish  va  uni  rivojlantirishdagi  ustivorligini  tan  olishga 

asoslanadi.  Chunki,  ma’naviyatsiz  tarqqiyot  bo’lmaydi.  Shuning  uchun  ham 

---

 

10 

 

O’zbekistonda  “Ta’lim  to’g’risida”gi  Qonun  va  “Kadrlar  tayyorlash  milliy 

dasturi”  yuqorida  aytib  o’tilgan  tamoillarga  asoslangan  holda  ishlab  chqildi 

va  hozirgi  kunda  izchillik  bilan  amalga  oshirilmoqda.  Kadrlar  tayyorlash 

milliy dasturining ro’obga chiqarilishi, har tamonlama kamol topgan, ta’lim-

tarbiya  ishlarini  ongli  ravishda  bajaradigan,  o’zi  ham  teran  hal  etadigan, 

davlat,  jamiyat  va  oila  oldida  javobgarlikni  teran  anglaydigan  shaxsni 

tarbiyalashni nazarda tutadi. 

      Ma’lumki,  barcha  kasblar  bo’yicha  yetuk  kadrlarni  tayyorlash  ta’lim 

mazmuni  va  uni  yuqori  darajada  amalda  qo’llay  oluvchi  pedagog-

tarbiyachilarga bog’liqdir. Har bir insonga dastlabki saboqni ham o’qituvchi 

beradi. Dastlabki ona vatan so’zlarning ma’nosi va mohiyatini ham o’qtuvchi 

o’rgatadi. Shu bois ham barcha kasblar ichida o’qtuvchilik, muallimlik kasbi 

o’ta sharafli va juda mas'uliyatli kasb hisoblanadi. 

      O’qituvchi-murabbiy  jamiyatning,  yosh  avlodning  ta’lim  tarbiyasiga 

qo’yilgan  ijtimoiy  byurtmasining  asosiy  ijrochisidir.  Przidentimiz  Islom 

Karimov “tarbiyachi-ustoz bo’lish uchun boshqalarning aql-idrokini o’stirish, 

ma’rifatli  qilish,  haqiqiy  fuqoro  qilib  yetishtirsh  uchun  eng  avvalo, 

tarbiyachining  o’zi  aynan  shunday  talablarga  javob  berishi,  ana  shunday 

buyuk fazilatlarga ega bo’lishi  kerak ”degan edi.

1

 

      Darhaqiqat,  o’qituvchilik  kasbida  bilimdonlik,  zukkolik,  o’z  kasb- 

mahoratini  takomillashtirib  borishga  doimiy  ishtiyoq  bo’lmas  ekan  u  yaxshi 

ustoz-o’qituvchi  bo’loolmaydi.  Shuning  uchun  ham,  bugungi  mustaqil 

taraqqiyot  bosqichida  o’qituvchilik  kasbiga  bo’lgan  e’tibor  va  ehtiyoj  har 

qachongiga nisbatan ortib bormoqda. Shuning bilan birgalikda o’qituvchining 

oldiga,  kasbiga  qo’yiladigan  talablar  va  vazifalar  ham  ortib  borayotganligi 

tabiiy holdir. 

                                                 

1

 I.A.Karimov Barkamol avlodorzusi. –Toshkent,O’zbekiston milliy ensklapediyasi, 1999 y. 

---

 

11 

 

      Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturida  ko’tarilgan  barcha  tadbiru-harakatlar 

respublikamizning  aqliy  salohiyatini  oshirishga  qaratilgan  ekan,  bu  eng 

avvalo, o’qituvchi kasbiga bo’lgan  munosabatni tubdan o’zgartirishni, uning 

ma’naviy axloqiy va aqliy kamolotini oshirish lozimligini taqozo etadi. 

      Bu fikirlarni ilmiy-nazariy tahlil qilish shunday xulosalar qilish imkonini 

beradi; 

       -  o’qtuvchi-pedagogik  faoiyatga  qobiliyati  bor,  ijodkor,  ishbilarmon 

bo’lmogi lozim; 

       -milliy va umuminsoniy qadriyatlarni yaxshi anglaydigan va mukammal 

egallagan,  diniy  va dunyoviy  bilimlardan  ogoh,  ma’naviy-axloqiy  barkamol 

inson bo’lmog’i; 

       -o’zbekistonning 

kelajagiga 

ishonadigan, 

boshqalarni 

ham 

ishontiraoladigan bo’lishi; 

       -yuksak 

vatanparvarlik 

eitiqodiga 

ega 

bo’lishi 

va 

o’z 

tarbiyalanuvchilarini ham shu yo’lga undamog’i; 

       -pedagogik  kasbga  doir  bilimlarni,  yani  pisixologik,  pedagogik  malaka 

va  mahoratini,  o’z  mutaxassisligi  sir-sinoatlarini  bor  mukammalligicha 

egallagan bo’lishi; 

       -bolalarni  sevishi,  ular  ruhiyatini  yaxshi  bilishi,  ularning  yoshi  va 

individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ular bilan muomala qila olishi; 

       -erkin va ijodiy fikirlay olishi, talabchan va odil bo’lmog’i; 

       -mantiqiy  fikrlovchi,  o’quvchilarga  berishi  lozim  bo’lgan  bilim  va 

malakalarini izchil va ketma-ketlik asosda yetkaza olishii; 

       -madaniyatli, estetik didli, yuqori axloqiy fazilatlarga ega bo’lishi; 

       Mana  shunday  sifatlarga  ega  o’qtuvchini  Kadrlar  tayyorlash  milliy 

modelida qayd etilgan o’qtuvchi shaxsi va kasbiga qo’yilgan talablarga to’liq 

javob beraoladi deyish mumkin. 

---

 

12 

 

       Musiqa  ta’limi  o’zining  bir  qator  xususiyatlari  bilan  boshqa  fanlardan 

ajralib  turadi.  Chunonchi,  unda  bir  necha  kasbiy  faoiyatlar  (musiqa  san’ati 

bo’yicha) malakasi, ko’nikma hamda bilimlar majmui uyg’unlashgan bo’lishi 

talab  etiladi.  Oddiy  san’at  yo’nalishi  bo’yicha  qaraladigan  bo’lsa  ham,  har 

qanday  cholg’uchi-  san’atkor  maktabda  musiqa  darslarini  olib  boraolmaydi. 

Musiqadan  yangi  dastur    va  davlat  ta’lim  standartlari  talablari  darajasda 

darslarni  olib  borish  uchun  o’qituvchi  avvalo,  pedagogika,  pisixalogiya, 

bolalar  yosh  fizialogiyasi,  etika  va  estetika  nazaryasi,  musiqa  nazaryasi 

(musiqaning  elementar  nazaryasi,  musiqa  asarlari  tahlili,  garmoniya, 

solfedjiyo,  musiqa  o’qitish  metodikasi)  musiqaning  amaliy  sohalari  (vokal 

kuylash,  dirijorlik, cholg’u  asboblarida  ijmro  etish)  o’z  o’rnida  rejissiyorlik, 

aktiyorlik, raqs san’atidan zaruriy bilim, malakaga ega bo’lishi kerak. Ya’ni, 

musiqa  o’qituvchisi  birgina  dars  jarayonida  ham  cholg’uchi,  ham  xonanda, 

xor-dirijori,  jo’rnavozchi,  musiqa  nazaryachisi  va  uslubchisi,  mohir 

tashkilotchi, senaryachi sifatida ish ko’rsatishiga to’g’ri keladi.  

       Musiqa  o’qituvchisi  har  bir  darsga  mustaqil  va  ijodiy  yondoshmog’i 

kerak  bo’ladi.  Uning  ijodkorligi  shundaki,  u  bir  soatlik  darsga  ssenari 

muallifi,  uning  ijrochisi  va  rejissyori  sifatida  ham  ish  tutadi.  Shu  bois  ham 

musiqa darsi sanat darsi ham deb ataladi. 

       Maktab  hayotida  musiqa  o’qituvchisining  faolyat  mavqei  keng  va  ko’p 

qirralidir.  Sinfdan  tashqari  musiqa  darslarini  tashkil  etish  va  boshqarish, 

maktabda  musiqa  tarbiyasining  ommaviy  shakillarini  (uchrashuvlar, 

bayramlar,  maruza  konsertlar,  ko’rik-tanlovlarga  tayyorgarlik  va  qatnashish, 

“Alifbe”  bayramlarini  o’tkazish,  musiqa  haftaliklari  va  hakazo)  uyushtirish 

bevosita  musiqa  o’qituvchisi              ning  zimmasidagi  vazifalardir.  Shu  bilan 

birga  maktabdan  tashqari  ta’lim  muassasalari    (bolalar  musiqa  maktablari, 

o’quvchilar ijodiyot markazlari, bolalar teatrlari, xor  etyudlari kabilar) bilan 

---

 

13 

 

doimiy  aliqadorlikda  bo’lib,  iqtidorli,  musiqiy  qobiliyatli  o’quvchilarni 

ularga  jalb  qilish  va  ularning  faoliyatidan  maktab  hayotida  o’z  o’rni  bilan 

foydalanish  ishlari  ham  musiqa  o’qtuvchisi  zimmasiga  ma’suliyatli 

vazifalarni qo’yadi 

       Musiqa  fani  bo’yicha  Davlat  ta’lim  standarti  va  o’quv  dasturlari  ham 

hozirgi 

kunda 

umumtalim 

maktablarida 

faoliyat 

ko’rsatadigan 

o’qituvchilardan  o’zining  ta’limiy  va  tarbiyaviy  ishlari  mazmuni  va 

qo’llaydigan  ish  uslublarida  yangilanish  jarayonini  talab  etadi.  Shuningdek, 

musiqa  o’qituvchisi  tayyorlashga  yo’naltirilgan  oliy  ta’lim  tizimidagi 

musiqiy-pedagogik  ta’lim  fakultetlarida  ham  bo’lajak  o’qituvchilarni  kasbiy 

tayyorgarligiga  ushbu  talablar  nuqtai-nazaridan  yondashishni  taqozo  etadi. 

Bu  talablar  chiqrilayotgan  darsliklar,  qo’llanmalar,  tavsiyanomalar,  o’quv 

metodik –adabiyotlarda keng ma’noda yoritilmoqda. 

      Musiqa fani bo’yicha o’quv dasturlarining yana bir o’ziga xos xususiyati 

shundan iboratki, umumta’lim maktablarining ,,musiqa madaniyati” fanining 

asosi  bo’lgan  musiqa  savodxonligini  tarkib  toptirish  lozim  bo’lgan,  qator 

musiqiy  qonuniyatlar,  jumladan,  musiqa  nutqi,  musiqaning  ifoda  vositalari, 

musiqa  shakillari,  musiqaning  tuzilishi  va  rivojlanishi,  musiqaning 

zamonaviyligi kabilar chuqur,  mukammal o’rganilishi kerak. Demak, musiqa 

fani  dasturlari  mazmunida  dars  o’tish  uchun  musiqa  o’qituvchisi  o’zining 

musiqiy-nazariy  bilimlarini  doimiy  ravishda  takomillashtirib  borishi  kerak 

bo’ladi.  Chunki,  mamlakatimizda  o’sib  kelayotgan  yosh  avlodni  ona 

vatanimizga,  millatimizga  va  milliy  qadiryatlarimizga,  barqaror  qiziqish  va 

mehr  muhabbatli  qilib  tarbiyalashning  muhim  tarkibiy  qismi  bo’lgan  badiy-

estetik  tarbiya  masalalarini  ya’ni,  insonni  ma’naviy,  ma’rifiy  jihatdan 

barkamol  shaxs  qilib  tarbiyalash  masalalarini  hal  qilishda  jamiyat  va 

---

 

14 

 

davlatimiz  tamonidan  qo’yilgan  katta  mas’ulyatni  musiqa  o’qituvchisining 

oldiga dolzarb vazifa qilib qo’ymoqda. 

       Musiqa  ta’limi  va  tarbiyasini  samaridorligini  ta’minlashda  o’quvchi- 

yoshlarning  musiqa  sanatiga  va  u  orqali  hayotga  bo’lgan  qiziqishini 

uyg’otishda  musiqa  ta’limi  va  o’qituvchilarning  mavqeyi  juda  yuqori  va 

g’oyat mas’ulyatlidir. 

        Shu  aytilganlarga  asoslanib  musiqa  o’qituvchilarni  yangi  milliy 

asoslarda  ishlab  chiqilgan  dasturlar  bo’icha  ish  faolyati  mazmunini 

quydagich  izohlash  to’g’ri  bo’ladi:  -O’qituvchi  umum  ta’lim  maktablarida 

musiqa  bo’yicha  ta’lim-tarbiya  jarayonini  samarali  tashkil  qilishi  va  uning 

samaradorligini ta’minlash uchun o’quvchi-yoshlarni musiqa madanyatini har 

tamonlama  tugal  shakillantirishi,  ularni  musiqa  san’atining  turli  sohalaridan 

xabardor  qilib  borishi,  musiqani  ongli  idrok  qilishi,  o’z  tushunchalarini 

ifodalay  olishi,  eng  oddiy  musiqa  qonuiyatlarini  tushinib,  unga  baho  bera 

oladigan  qilib  tarbiyalashi,  o’quvchilarni  musiqa  bo’yicha  bilimlarini 

mustahkamlab  borishlari  uchun  o’z  ustlarida  ishlash  ko’nikmalarni 

o’stirishlariga  erishishi  va  shu  asosida  ta’lim-tarbiya  jarayonini  tashkil 

etmog’i lozim. Bu esa, ta’lim to’g’risidagi qonun va kadrlar tayyorlash milliy 

dasturi talablarini hayotga tadbiq etishning muhim sharti bo’lib hisoblanadi. 

        Oliy  pedagogik  ta’lim  tizimidagi  tahsil  jarayonida  bo’lajak  musiqa 

o’qituvchilarini  maktab  ta’limiga  tayyorlashda  eng  muhim  pedagogik 

talablardan  biri  avvalo,  “musiqa  o’qitish  metodikasi  va  maktab  repertuari” 

bo’yicha  dastur  va  darsliklarga  kiritilgan  musiqiy  asarlarni  (tinglash  va 

kuylash  uchun  tavsiya  etilgan  kuy  qo’shiqlar)  puxta  o’zlashtirishlariga 

(mustaqil  cholg’u  sozida  chala  oladigan,  kuylay  oladigan)  erishishdan 

iboratdir.  Bunday  bilim  va  malakalarni  egallash  dars  jarayonida 

tinglanadigan  va  kuylash  uchun  tavsiya  etilgan  asarlarni  o’qituvchi 

---

 

15 

 

tamonidan  cholg’u  asbobida  ijro  qilish,  kuylash  uchun  (xor  bo’lib  kuylash) 

tavsiya  etilgan  xor  asarlarini  kuylab  bera  olish  malakalariga  ega  bo’lishni 

ko’zda tutadi. Chunki, musiqa o’qituvchisi yuqorida aytib o’tilganidek, ham 

cholg’uchi  ham  yaxshi  vakal-xor  malakasiga  ega  bo’lgan  xonanda  va 

musiqiy  asarlarni  o’quvchilarni  imkoniyatlari  (ovoz  diyapazoni,  ovoz  kuchi, 

diqqati,  xotirasi,  musiqiy  eshituvi,  soz  va  ansambillikni  his  etish)ga  ko’ra 

tanlay  oladigan  va  ularni  o’quvchilarga  o’rgatishi  metodikadan  xabardor 

san’atkor-pedagog sifatida faoliyat ko’rsatadi. 

        Oliy  pedagogik  ta’lim  jarayonida  bakalavrlarni  maktab  repertuarini 

puxta  o’zlashtirib  borishlari,  ularni  maktab  faoliyatiga  tayyorlashni  asosini 

tashkil  etadi.  “Musiqa  o’qitish  metodikasi  va  maktab  reperuari”  fanini 

o’rganish jarayonida talabalarni bilim va malakalariga qo’yiladigan musiqiy 

pedagogik talablarni quydagicha ifoda etish to’g’ri bo’ladi. 

        -  umumiy  musiqiy  ta’lim  va  tarbiyaning  nazariy,  didaktik  va  metodik 

asoslarini  bilish,  musiqiy  ta’lim  samaradorligini  ta’minlashga  yo’naltirilgan 

ilg’or  pedagogik  texnalogiyalarni  amaliyotda  qo’llay  olish  bo’yicha  zarur 

bilim, malaka va amaliy tajribaga ega bo’lishi; 

        -  birinchi  sinfdan  yettinchi  sinfgacha  bo’lgan  musiqa  “madanyati  fani” 

o’quv  dasturi  va  darsliklariga  kiritilgan,  tinglash  va  kuylash  uchun  tavsiya 

etilgan repertuardagi asarlarni puxta o’zlashtirgan (cholg’u asbobida chalish 

malakasiga  ega  bo’lish  va  kuylash  yo’llarini  egallagan  hamda  sinfda  jamoa 

bo’lib  kuylash  jarayonida  o’quvchilarga  o’rgata  olidigan  darajada 

tayyorgarlikka ega) bo’lishi; 

       -  musiqiy  asarlarni  tinglash  orqali  nazariy  jihatdan  hamda  vakal-xor 

yuzasidan tahlil qila olishi; 

       -  xor  bilan  ishlash  jarayonida  musiqiy  asarning  turi,  ko’rinishi  lad-

tanalligi,  xarakteri,  o’lchovi,  janri,  metro-ritmik  tuzilishi  xusisiyatlari, 

---

 

16 

 

ijrochilik  uslubi,  asrning  o’quvchilarning  (yoki  sinf  mashiqlarining) 

imkoniyatlariga  mosligi,  asarga  dirijorlik  qilish  yollari  haqida  bilimlar 

zaxirasiga ega bo’lish; 

       -  bastakorlik,  kampozitorlik  ijodayoti,  xalq  musiqa  merosiga  mansub 

kuy-  qo’shiqlarni  o’ziga  xos  ijrochilik  uslublaridan  xabardor  va  zarur 

darajada bilim, tushunchalarga ega bo’lishi; 

       -  musiqa  tinglash,  jamoa  bo’lib  kuylash  faoliyatlarini rejalashtirilishi va 

shu  asosda  sinf  jamoasini  yaxlit  ijodiy  organizimga  uyushtira  olishi 

tajribasiga ega bo’lishi lozim; 

       -  umum  talim  maktablardagi  “musiqa  madanyati”  darslari  mazmunida 

sinfdan  tashqari  mashg’ulotlarning  maqsadi  va  vazifalarini  singdirib,  dars 

jarayonida  olgan  nazariy  va  amaliy  bilim  va  ijrochilik  malakalarini 

mustahkamlab borish; 

       -  atoqli  kampazitorlar,  bastakorlar,  musiqa  madaniyatimiz  ravnaqiga 

katta  hissa  qo’shgan  namayondalar  ijodini,  maktab  repertuariga  kiritilgan 

asarlarning  mazmuni,  yaratilgan  tarixi,  ijro  uslublari  haqida  yetarlich 

malumotlarga ega bo’lishi talab etiladi. 

       Xalq  musiqa  ijodiyotig,  ya’ni  musiqasiga,  shu  jumladan  bolalar  folklor 

qo’shiqlariga  mansub  asarlar  qatorida  kompozitorlik  ijodiyotiga  xos  vakal-

xor asarlari-pesa, romans,kantata, syuita, shuningdek, orkestr ijrichiligiga oid 

asarlarga,  yirik  va  murakkab  janrlar-opera,  balet,  simfoniya,  xalq 

musiqasining 

mumtoz 

va 

maqom 

asarlarini 

jsnr 

ususiyatlarini 

tushunaoladigan,  ularga  tarif  va  tafsif  beraoladigan,  ularni  (tinglash  orqali  ) 

yaxshigina  tahlil  qilaoladigan,  ayrim  parchalarni  ijro  etaoladigan,  shu 

jarayonda kompozitorlarning ijodiy faoliyatiga u yashagan davrning ijtimoiy-

siyosiy shart-sharoiti bilan bog’langan holda baho beraolishlari muhimdir. 

---

 

17 

 

        Ta’limda fanlararo bog’liqlikning mohiyati, ahamyatini tushingan holda 

dars jarayonida undan unumli va o’z o’rnida foydalanish kerak bo’ladi. 

        Shu  o’rinda  yana  bir  muhim  jihat  haqida  to’xtalib  o’yishni  joiz  deb 

bilamiz, musiqa o’qitish metodikasi va maktab repertuari fanini pedagogika, 

pisixalogiya,  bolalar  fizialogiyasi,  tasviriy  san’at,  ona  tili,  adabiyot  tarix, 

fizika,  jismoniy  tarbiya,  musiqa  ixtisosligi  bo’yicha  asosiy    mutaxasislik 

fanlari  hisoblanmish  musiqa  nazaryasi,  musiqa  tarixi,  vokal  ijrochiligi 

cholg’u  ijrochiligi,  solfejiyo,  garmoniya,  dirijorlik  kabilar  bilan  bog’liq 

xususiyatlarini  chuqur  tushungan  holda  ish  yurita  olish  ko’nikma  va 

malakariga ega bo’lishi eng zarur pedagogik talablardandir. 

       Oliy  pedagogik  talimda  bo’lajak  musiqa  o’ituvchilarni  “maktab 

repertuari” predmeti bo’lgan kasbga tayyorlash sifati va oliy o’quv yurtlarini 

bitirib  umum  ta’lim  maktablariga  ishga  kelgan  yosh  mutaxasisning  kasbiy 

malakaviy  darajasi  takidlab o’tilgan ko’rsatkichlarga  mos  kelmaydimi?  Oliy 

pedagogik  ta’lim  tizmidagi  “musiqiy  ta’lim”  yo’nalishida  ushbu  fanni 

o’qitilshi  takidlab  o’tilgan  mezonlarga  javob  bera  oladigan  raqobat  bardosh 

kadrlar  tayyorlash  imkonini  beruvchi  pedagogik,  o’quv-metodik  shart-

shroitlar mavjudmi?  

        Pedagogika oliy o’quv yurtlarining (universitet va pedagogik institutlari) 

musiqa  o’qituvchilari  tayyorlashga  yo’naltirilgan  “musiqiy  ta’lim”  o’quv 

rejasiga  maskur  fan  “musiqa  o’qitish  nazariyasi  va  metodikasi  va  maktab 

repertuari”  nomlanilsada  kiritilgan  fanga  ajratilgan  umumiy  soat  hajmi  190 

soatni tashkil etadi. Shindan 48 soati maruza, 55 amaliy mashgulot, 87 soati 

seminar  mashg’uloti  soatlari  bo’lib,  faqatgina  48  soati  “maktab  repertuari” 

faniga  taqsimot  qilinadi.  O’z-o’zidan  ravshanki,  ushbu  hajimdagi  soatlar 

hisobidagi  o’quv  mashg’ulotlari  bo’lajak  musiqa  o’qituvchilarida  “maktab 

---

 

18 

 

repertuari”nizarur  darajada  o’zlashtirish  va  o’z  navbatida  maktab  faoliyatga 

meyyo darajada blim, ko’nikma va malakaga ega bo’lish imkonini bermaydi. 

        Bunday 

holat  maktabda  o’z  faoliyatini  boshlagan  musiqa 

o’qituvchilarining darslarni pedagogik, metodik va amaliy ijrochilik (musiqa 

darslarida amaliy faoliyat yetakchi o’rin tutadi) jihatdan sifati va samaradorli 

o’rganilmasa jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. 

        Pedagogik kuzatuv va tahlillar oliy peda gogik ta’lim jarayonida maktab 

musiqa  fani  bo’yicha  maktab  faoliyatga  tayyorlashda  talabalar  tamonidan 

maktab  repertuarini  uslubiy,  didaktik  va  amaliy  jihatdan  o’zlashtirib 

olishlariga  imkoniyat  yaratishni,  bu  jarayonda  har  bir  darsning  maxsus 

ishlanmasini  tayyorlash  va  namoyish  qilishga  tayyorlashda  quydagi 

shartlarga tayangan holda ish tutish ijobiy ahamyat kasb etadi. 

        1.  Fan  dasturi  bo’yicha  tinglash  va  kuylash  uchun  tavsiya  etilgan 

asarlarni  namoyish  qilishga  tayyorlash.  Bu  faoliyatda  namoish  qilinadigan 

asarlar  cholg’u  asbobida  badiiy  ifodali  ijro  etish  darajasida  o’zlashtirilishi 

lozim. Bu o’rinda asarning nomi, janri, mualliflari, asarning halq ijodiyotiga, 

bastakori, kompozitorlik uslubiga tegishliligi, xarakteri (o’yin-raqs, mavzuli, 

tantanali-marsh  va  hakazo)  qanday  holatda,  kimlar  tanonidan,  qanday 

shakilda  ijro  etilishi  haqidagi  ma’lumotlar  o’rganiladi.  O’quvchilarga  asar 

haqida tassavvurlarini aniqlash yuzasidan savollar tayyorlanadi. 

        2. Namoish etiladigan asar qo’shiq janriga tegishli bo’lsa, asarning nota 

yo’li (jo’rnavozchi sifatida) cholg’u asbobida o’rganiladi. 

        3.  Asarni  vokal-xor  malakalariga  mos  tarzda  kuylash  ustida  ish  olib 

boriladi, shu o’rinda dirijorlik qilish, matinni o’zlashtirish kabilar ustida ish 

olib boriladi. 

         Ko’rinadiki,  maktab  repertuarini  o’zlashtirish  bo’lg’usi  o’qituvchidan 

musiqaga oid barcha fanlardan yetarlicha bilim va malakaviy tayyorgarlikka 

---

 

19 

 

ega  bo’lishini  talab  qiladiki,  bu  uning  kelgusida  o’qituvchi  sifatidagi 

faoliyatining  asosiy  mezoni  va  mohiyatini  belgilaydi  desak,  aslo  xato 

bo’lmaydi.  Takidlab,  o’tilgan  fikirlarga  tayangan  holda  aytish  mumkinki 

maktab repertuari faning o’itilishiga talabalarni maktab va kasbiy faoliyatga 

tayyorlashning  eng  asosiy  omili  sifatida  qarash  va  fanni  o’qitilish 

imkoniyatlarini 

kengaytirish 

hozirgi 

ta’lim 

tizmining 

dolzarb 

vazifalaridandir.