Alisner navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Mas’ul muharrir:  filologiya fanlari doktori,

                                               professor B.O’rinboyev

 

                Taqrizchilar:            filologiya fanlari doktori  Sh. Hasanov                                             filologiya fanlari nomzodi, 

                                                    professor J. Hamdamov

                                      

         

    Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti, 2006

 

                                               SO’Z  BOSHI

 

        O’zbek filologiyasi – gumanitar fanlar tizimida o’zbek tili vosita-larining shakliy-mazmuniy tuzilishi va xususiyatlari hamda o’zbek adabiyoti materiallarini tizimli suratda o’rganish, o’zbek tili boyligi, sintaktik qurilishi imkoniyatlaridan badiiy ijod sohasida foydalanish, badiiy asar yaratish va uni tahlil qilish jarayonini o’z ichiga oladigan yo’nalish sanaladi.

        O’zbek tilida yaratilgan badiiy matnlar, fikr ifodalashda potensial materiallar, nutqning yaratilish jarayoni, muloqot birliklari, badiiy –estetik kommunikatsiya, matn talqini, tushunish va idrok etish baka-lavr kasbiy faoliyatining obyektlari hisoblanadi.

        O’zbek filologiyasi yo’nalishi bo’yicha bakalavr o’z funda-mental, umumkasbiy va ixtisosiy tayyorgarligiga muvofiq quyidagi kasbiy faoliyat turlarini bajarishi mumkin:

        - o’zbek filologiyasi sohasida ilmiy-tekshirish institutlarida ilmiy xodim, tadqiqotchi;

        - o’rta umumiy, o’rta-maxsus va oliy ta’lim muassasalarida o’zbek tili va adabiyotidan dars berish va o’quv-metodik ishlarni olib borish;

        - ommaviy axborot vositalari sohasida muxbir, muharrir, tar-jimon va boshqalar;

        -   nashriyot va tahrir sohasida muharrir, musahhih;

        -   adabiy-tanqidiy faoliyatda munaqqid;

        -   arxiv va muzeylarda ekskursovod, ilmiy xodim sifatida.

        Shuningdek, o’zbek filologiyasi bo’yicha bakalavrga ta’lim muas-sasalrida uslubchi, viloyat va tuman hokimiyatlarida devonxona xodimi, mahkama va vazirliklarda referent, ommaviy axborot vosita-lari, markazlari va nashriyotlarda tarjimon sifatida faoliyat ko’rsatish , belgilangan tartibda oliy va o’rta maxsus kasbhunar ta’li-mi muas-sasalarida, malaka oshirish va kadrlarni qayta tayyorlash institutlari va kurslarida ishlash uchun kasbiy moslashuv imkoniyatlari beriladi.

Filologiya ( o’zbek filologiyasi) yo’nalishidagi tayyorgarlik dara-jasiga ega bo’lgan bakalavr quyidagi magistratura ixtisosliklarini egallashi va ta’limni davom ettirishi mumkin:

        -  adabiyotshunoslik ( o’zbek adabiyotshunosligi);

        - lingvistika ( o’zbek tilshunosligi );

        - tarjima nazariyasi va amaliyoti;

        - adabiy manbashunoslik va matnshunoslik ;

        - adabiy tanqid;

        - o’zbek tili va adabiyoti o’qitish metodikasi ;

        - ommaviy va axborot vositalarida reklama ;

        - televideniye va radioeshittirish ;

        - noshirlik ishi va muharrirlik ;

        - xalqaro jurnalistika ;

          - jamoatchilik bilan aloqalar[1].

        Ana shu o’rinda o’zbek  filologiyasi yo’nalishi bo’yicha bakalavr umumkasbiy fanlar bilan bir qatorda tanlanma va ixtisoslik fanlarini ham puxta o’zlashtirgan va undan olgan bilimlarini hayotga tadbiq eta biladigan bo’lishi lozim.

        Tanlanma va ixtisoslik fanlari bo’yicha bakalavr filologiya sohasidagi asosiy muammolarni tushunishi, o’z ixtisosligi doirasida muayyan tadqiqot sohasi obyektlarini bilishi, asosiy ob’yekt va jara-yonlarga nisbatan shaxsiy ilmiy-filologik munosabatlarni shakllantira olishi, filologik muammolar va ularni hal qilish yo’llari to’g’risida tasavvurlarga ega bo’lishi lozim. Shuningdek, ixtisoslik fanlarining tushunchaviy apparati, metod va usullari, ilmiy-tadqiq mavzularini bilishi va undan foydalana olishi kerak. Badiiy-lisoniy tahlil usullari, poetik tahlil metodlari va usullari, o’zbek tili va shevalari  namuna-larini yozib olish, to’plash va nashrga tayyorlash, o’zbek adabiyoti namunalarini o’qish, tarjima qilish va tahrir qilish tajribalariga ega bo’lishi kerak.

        O’zbek filologiyasi fakultetining to’rtinchi kursida o’qitiladigan «Badiiy asar tili va uslubi masalalari» nomli tanlanma kurs bakalavr oldida turgan yuqoridagi talablarning bir qismini bajarishga xizmat qiladi. Bu kursda shu soha bo’yicha qilingan ishlar, yaratilgan asarlar, ilmiy-tadqiqot ishlari, ilmiy maqolalar sistem tahlil qilinadi. Shu sohadagi yechimini kutayotgan muammolar qayd etiladi, ularni yechish yo’llari ko’rsatiladi. Yaratilgan metodlar va usullar, yo’l-yo’riqlar haqida imkon doirasida to’xtalinadi. Konkret asarlar (nasriy va nazmiy matnlar) tahlil qilinadi. Tahlil usullarida asarlarning (matnning) janr xususiyatlari inobatga olinadi.