Alisherov shoxruxning materialshunoslik fanidan tayyorlagan taqdimoti

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
TRANSPORT VA LOGISTIKA FAKULTETI
AVTOMOBIL SERVISI K-35-20 GURUH TALABASI
ALISHEROV SHOXRUXNING
MATERIALSHUNOSLIK FANIDAN
TAYYORLAGAN TAQDIMOTI
AMALIY MASHG‘ULOT № 1
QUYMA OLISHDA SHIXTANI HISOBLASH.
Sanoatda qotishmalar ko‘pincha quyma holatda ishlatiladi. Bularni tayyorlash uchun metallurgik usul qo‘llaniladi: tashkil etuvchilarni eritish va aralashtirish. Qotishmalar birlamchi, ikkilamchi va oraliq turlariga bo‘linadi. Birlamchilari texnikaviy toza metallardan tayyorlanadi. Ikkilamchilari ishlab chiqarish qoldiqlari qirindi, shlaklar va boshqalardan tayyorlanadi. Oraliq yoki “ligaturalar” u yoki bu metallni eritishda yordamchi sifatida ishlatiladi.
Albatta, birlamchi qotishma sifati yuqori, chunki, chiqindilar (“primesh”) kam, lekin arzon. Qotishmani tayyorlash uchun zarur dastlabki materiallar yig‘indisiga shixta deyiladi. Shixta tarkibiga quyidagilar kiradi: yangi ishlatilmagan materiallar (metallurgiya zavodlaridan keltirilgan); ikkilamchi metallar va qotishmalar (sanoat lomi va sanoatni qayta ishlash chiqindilari); mahsus ferrootishmalar va ligaturalar (metallurgiya zavodida tayyorlangan); ishlab chiqarish qoldiqlari (quyma ishlab chiqarish chiqindilari va mexanika tsexi chiqindilari);
Flyuslar.
Flyus sifatida tabiiy minerallar va zavodlarda tayyorlangan maxsus mollar ishlatiladi. Cho‘yan va po‘lat eritishda oxak, dolomit, eruvchan shpat, kvarts qumi va boshqalar ishlatiladi.
Flyuslar eritishdan oldin kimyoviy analiz qilinishi zarur.
Flyuslarning kimyoviy tarkibini spravochniklardan olish mumkin.
Rangli metallarni eritishda o‘zlarini maxsus flyuslari qo‘llaniladi.
Shixtani tuzish.
Dastlabki mahsulotlarni bir – biriga nisbatan miqdoriga qarab shixtalarni to‘rt variantga ega:
faqat texnikaviy toza (sortovoy) metallardan iborat.
texnikaviy toza metallar, ikkilamchi qotishma va ligaturlardan iborat.
texnikaviy toza metallar, ligaturlar, ikkilamchi qotishma va chiqindilar.
faqat qaytgan materiallardan va lomdan iborat.
Shixta komponentlarining nisbati suyuq metal sifatiga qo‘yilgan talablarga qarab keng doirada o‘zgaradi.