Alisher navoyi nomidagi samarqand davlat universiteti

Tayanch iboralar: O‘rta Osiyoning qadimgi davlatlari: Katta Xorazm, Baqtriya podsholigi, Qang’, Kushon tarixshunosligi. Qadimgi Farg’ona davlati (Davan’) tarixshunosligi. Turk hoqonligi va uning O‘rta Osiyo davlatlari bilan o‘zaro aloqalariga doir yangi adabiyotlar.
1. O`rta Osiyo davlatlari bilan Turk hoqonligi o`zaro munosabatlari tarixshunosligi.

V-VI asrlarda O`zbekiston tarixi Eftaliylar davlati tarixi bilan bog`liq. Eftaliylar saklar va massagetlarning avlodlaridir. Eftaliylar juda katta hududda o`z hukmronliklarini o`rnatdilar.

563-567 yillari turk hoqoni Istemi (Dizovul) Eron hukmdorlari bilan ittifoq tuzib, Eftaliylar davlatiga zarba beradi va ularga qarashli erlarni bo`ysundirishga muvaffaq bo`ladi.

VI asr o`rtalarida Turk hoqonligi zaminida ilk katta er egaligi munosabatlari shakllana boshladi. O`zaro urushlar natijasida bo`linib ketgan G`arbiy turk hoqonligi markazlashmagan davlat bo`lib, 15 ga yaqin mustaqil hokimliklardan, So`g`dda uechji xalqidan chiqqan jabg`u, Buxoroda mahalliy buxorxudot, Farg`onada ixshidlar qabilardan tashkil topgan edi.

Hoqonlik tarkibiga kirgan xalqlar bir qismi So`g`d, Xorazm, Tohariston, Farg`ona dehqonchilik, shahar aholisi hunarmanchilik va savdo-sotiq bilan, uning tog`li va cho`l tumanlarida istiqomat qiluvchi katta qismi esa chorvachilik bilan shug`ullangan.

O`rta Osiyo davlatlari bilan Turk hoqonligi o`zaro munosabatlari tarixini T.Saidqulov, L.N.Gumilev Abushiy Hasan Ato va Turon Usmon asarlari orqali bilib olishimiz mumkin. Bu asarlar orasida Nasimxoning «Turk hoqonligi» nomli asari alohida o`rinni egallaydi. Garchi olim filolog bo`lsada, qadimgi turkiylarning imon-e`tiqodi, madaniyati, turmush tarzi haqida qiziqarli ma`lumotlarni keltiradi. Ushbu asarning e`tiborli joyi shundakim, N.Y.Bichurin, S.G.Klyashtorniy, V.A.Liviщits kabi tarixnavislarning ilmiy merosini yangicha yondashuv asosida talqin qila olgan.