Alisher navoyi nomidagi samarqand davlat universiteti

4. I.Karimov asarlirida ilmiy metodalogiya mustaqillik

mafkurasi va tarixiy tafakkur.

Salkam yuz ellik yil ajdodlarimizning orzu-havasi, umid va armoni bo`lib kelgan mustaqillik bizlarga nasib etdi. Bunga rahnoma bo`lishdek tarixiy masuliyat esa I.Karimovning zimmasiga tushdi.

I.Karimovning jasorati va aql zakovoti ila vatanimiz demakratik yo`l parlament orqali mustaqil bo’ldi. Islom Karimov mamlakatimizning mustaqil boshqaruvini o`z qo`llariga olgan kundanoq tarix saboqlari va falsafasiga asoslangan holda ish yuritmoqda. O`tgan davr mobaynida tarix fani ham butunlay yangidan qayta shakllandi. Islom Karimovningsh o`zlari takidlaganidek, tariximiz “Yangidan kashf etildi...”, o`tmishimizni “Oqlash” vazifalari umuman olganda bajarib bo`lindi hozir esa asosiy vazifa tarixiy taxminni ilmiy jihatdan xolisona va halol amalga oshirishdan iboratdir.

Boshqacha aytsak, yurtboshimiz: “Sovet davrida yozilgan tarixni men tarix sanamayman. O`zgalar yozib bergan tarixni o`qitishga mutlaqo qarshiman” deb o`rtaga aniq masalani qo`ygan holda, uning echimini ham o`zlari topdilar, ya`ni “O`zbekistonning yangi tarixi” ta`limotiga asos soldilar bu ta`limot I.Karimovning “O`zbekistonning yangi tarixi markazi ” ni tashkil etish haqidagi farmoni (1996 yil) da boshqa hukumat qarorlarida, u kishining turli ma`ruza va to`la asarlari to`plamlarida asoslab berilgan.

Yurtboshimizning tarix va tarixshunosligimizga oid talimoti haqida to`la tasavvurga ega bo`lishimiz va uni ilmiy istimolga qiritishimiz muhum ilmiy nazariy metalogik va amaliy ahamiyatga molik masaladir. Chunki u tarix fanimizni etti yot begona mafkura va ta’limotdan tezroq xoli bo`lib, o`z taraqqyiyot yo`li – “O`zbek modili”ga ega bo`lishga, halqimizning esa o`z haqqoniy tarixiy bilan qurollanishga tarixchi olimlarning ijodiy mehnat faoliyatlari yanada samarali bo`lishga yordam beradi.

I.Karimovning “O`zbekistonning yangi tarixi” ta`limoti mazmun va mohiyatini to`la anglash uchun avvalo, ta`limot nima savolga e`tibor bermoq kerak. “Ta`limot” so`zining o`zagi “Ta`lim” bo`lib, u ko`pchilik va umumlashma ma`nodagi bilimlar tartibini anglatadi. Demak ta’limot deganda, yuksak imiy yoki amaliy faoliyat bilan bog`liq buyuk bir maqsatni amalga oshirish uchun zarur bo`lgan mafkuraviy g`oyaviy, nazariy – falsafiy, iqtisodiy-madaniy bilimlar, uslubiy (metadalogik) tamoyillar majmuyi tushuniladi. Albatda, ta`limotlar o`z maqsadi va mahiyatiga ko`ra xilma – xil bo`ladi.

Islom Karimovning ta`limoti O`zbekiston tarixini milliy istiqlol ruhida o`rganish va yozishda qo`laniladigan usul va ta`moillarni o`z ichiga oladi. Bu ilmiy ta`limot ikkinchi bir ma`noda, tarix ilmiga mahsus fan hamdir. Bu fanning rivojlanishi hozirda zaruriy ehtiyoj bo`lib turbdi I.Karimovning “Yangi tarix” ta`limoti O`zbek tarixi ilmining qadim an’analari hamda jahon tarixi fanining umumiy qonuniyatlari o`z aksini topgan. Bunga yurtboshimizning din bilan dunyoviylik o`rtasidagi mo`tadil munosabat bo`lishi ilmiy nazarariyasi misol. U o`z mazmun mohiyatiga ko`ra hozirga tarix ilmidagi butunlay yangicha dunyoqarash, tushuncha bo`lishi bilan birga, qadim ana’naning tiklanishi hamdir. Bu ana’nada mumtoz tarixchilarimiz ijod qilgani ma`lum u mohiyatdan xalqoro ilmiy andozalarga umuminsoniy ahamiyatga ham egadir.

Tarixshunoslik fanidan

Oraliq nazorat savollari

1. 
   Abug’ozi Bohodirxon o’z davrining atoqli tarixchisi (XVI-XVII asrlarda O’rta Osiyo tarixshunosligi. “Shajarai turk”. Ko’chmanchi xalqlar tarixi. “Shajarai tarokima”)
   
2. 
   Amir Temur davlati tarixi tarixshunosligining adabiyotlarda talqin etilishi (Nizomiddin Shomiy “Zafarnoma”. Sharafiddin Ali Yazdiy “Zafarnoma” si. G’iyosiddin Ali “Amir Temurning Hindiston safari kundaligi” asari. Ibn Arabshoh “Amir Temur tarixi”. Klavixoning kundaliklari)
   
3. 
   XIX Turkiston tarixshunosligida mahalliy tarixchilik faoliyati (Mulla Avaz Muhammad “Tarixi Shoxruxi” asari. Muhammad Rizo Ogahiy “Firdavsul iqbol” asari)
   
4. 
   XI-XII asr tarixchilarining tarixiy – siyosiy dunyoqarashi (Abu Nasr Utbiy, Abu Nasr Gardiziy asarlari. Abul Fazl Bayhaqiy (995-1077) ning “Tarixi Ma’sudiy” asari.
   
5. 
   XVI asrlarda Markaziy Osiyo xalqlari tarixi muammolari. (Amir Temur va Temuriylar davri tarixshunosligi. XVI asrdagi tarixiy-jug’rofiy asarlar. Ko’chmanchi o’zbeklar davlati tarixshunosligi va uning muammolari)
   
6. 
   XVI asrlarda Markaziy Osiyo xalqlari tarixi muammolari. (Temuriylar davri tarixshunosligi. XVI asrdagi tarixiy-jo’g’rofiy asarlar. Kњchmanchi o’zbeklar davlati tarixshunosligi va uning muammolari)
   
7. 
   XVIII-XIX asr birinchi yarmida O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligida Juybor xojalari mavqeining yoritilishi (Mir Muammad Amin Buxoriy “Ubaydullonoma”, “Tuhfat-a xoni”. Muhammad Yusuf Munshiy “Tarixi Muqimxoni”, Mirza Abdulqodir Bedil. Turdi Farog’iy.
   
8. 
   XVIII-XIX asr birinchi yarmida O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligida Juybor xojalari mavqeining yoritilishi (Mir Muhammad Amin Buxoriy “Ubaydullonoma”, “Tuxfat-a xoni”. Muhammad Yusuf Munshiy “Tarixi Muqimxoni”, Mirza Abdulqodir Bedil. Turdi Farobiy. Muhammad Samarqandiy, Yusuf Tabibiy “Jome al-favoid” asarlari)
   
9. 
   Amir Temur davlati tarixshunosligi (“Zafarnoma” asari jva ularning mualliflari. Ibn Arabshoh asari. Klavixo kundaligi. Temuriylar davlati tarixshunosligi. Mirzo Uluђbek, Bobur, Xusayn Bayqaro)
   
10. 
    Amir Temur davrida tarixiy bilimlar (Amir Temur davlati tarixshunosligi. Amir Temurning Evropa davlatlari bilan olib borgan diplomatik yozishmalari. 1996 yil mamlakatimizda “Amir Temur yili” deb e’lon qilinishi)
    
11. 
    Gumanistik tarixshunoslik va tarixni yangicha davrlash (Insonparvarlik tarixshunosligi. Tarixiy tanqid asoschilari. O’rta asr Evropa tarixshunosligining o’ziga xos xususiyatlari. Yangi davr va yangicha fikrlashning boshlanishi)
    
12. 
    Hofiz Tanish Buxoriyning “Sharafnomayi shohiy” asari (XVI-XVII asrlardagi tarixiy-jo’g’rofiy asarlar. O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligi. Ko’chmanchi xalqlar tarixi)
    
13. 
    Hozirgi zamon tarixshunosligida Ulug’bek davri madaniy hayotining talqin etilishi (V.V.Bartold “Ulugbek i ego vremya” asari. Abu Tohirxo’janing “Samariya” asari. V.V.Vyatkin, B.A.Ahmedov ma’lumotlari)
    
14. 
    I.A.Karimov asarlarining O’zbekiston tarixshunosligida tutgan o’rni (“Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q”, “O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura” asarlari)
    
15. 
    Ibn Battutaning sayohati xotiralari (Rivojlangan o’rta asrlarda O’rta Osiyoda tarixiy bilimlarning rivojlanishi. Mug’ul hukmronligi. Xorazm davlati tarixi muammolari)
    
16. 
    Ilk feodalizm davri tarixshunosligida dastlabki yozuv (bitik) larning ahamiyati (Qadimgi turk va so’g’d Boxtir, Eftal bitiklari)
    
17. 
    Ilk o’rta asrlarda O’rta Osiyoda tarixiy bilimlar (V-XI asrlarda tarixiy bilimlar. Arablar bosqini, uning tarixiy bilimlar rivojiga ta’siri. Musulmon Rennesansi. Musulmon tarixshunosligining uslubi va tafakkuri)
    
18. 
    Insonparvarlik va tarixni yangicha davrlantirish. Tarixiy tanqid. Nikolo Makiavelli (1469-1527) Tomas Mor (1478-1535)
    
19. 
    IX-XI asrlardagi arab sayyohlarining tarixiy – jo’g’rofiy asarlari. (Musulmon Rennesansi. Musulmon tarixshunosligining uslubi va tafakkuri. Ibn Xoldun, At-Taboriy va boshqalar)
    
20. 
    Jahon tarixshunosligini o’rganishda tarixiy manbalarning o’rni (Geradod (m.a. V asr), “Tarix” asari, Strabon (m.a. 64-24 y) “Geografiya” asari.)
    
21. 
    Ko’chmanchi xalqlar tarixi – nomadizm (XVI-XVII asrlardagi tarixiy-jug’rofiy asarlarda O’rta Osiyo xalqlarining iqtisodiy – siyosiy hayoti muammolari. Abul G’ozi Bahodurxon. Binoiy va Muhammad Solih asarlari)
    
22. 
    Muhammad Solih asarida ko’chmanchi o’zbeklar tarixi (XVI-XVII asrlardagi tarixiy-jo’g’rofiy asarlar. O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligi. Ko’chmanchi xalqlar tarixi)
    
23. 
    Mustaqil O’zbekiston tarixshunosligida I.A.Karimov tomonidan yangi jamiyat qurish tamoyillarining ishlab chiqilishi (I.Karimov asarlarida Bozor iqtisodiyotiga o’tishning 5 tamoyili, “O’zbekiston bozor iqtisodiyotiga o’tishning o’ziga xos yo’li”, “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir”)
    
24. 
    Mustaqillik davrida O’zbekiston xalqlari tarixi tarixshunosligi (Mustaqil O’zbekiston. Milliy qadriyatlarning qayta tiklanishi. Milliy madaniyat. Yangicha fikrlash, uning usullari. Mustaqillik davrida tarix fani vazifalari)
    
25. 
    Mustaqillik davrida tarix fani vazifalari (mustaqil O’zbekiston. Milliy qadriyat va madaniyat. O’zbekiston tarixining dolzarb muammolari)
    
26. 
    Musulmon Rennesansi. (O’rta asrlar qo’lyozmalari (Xorazm). O’rta Osiyo xalqlari tarixining yoritilishi. Musulmon tarixshunosligining uslubi va tafakkuri. IX-XI asrlardagi arab sayyohlarining tarixiy-jug’rofiy asarlari)
    
27. 
    Musulmon tarixshunosligining uslubi va tafakkuri (O’rta asrlar qo’lyozmalari (Xorazm) Arablar bosqini, uning tarixiy bilimlar rivojiga ta’siri. Musulmon rennesansi.)
    
28. 
    Musulmon uyg’onish davri tarixshunosligida O’rta Osiyolik allomalarning o’rni (Abu Rayhon Beruniy. Abu Nasr Farobiy, Ahmad Farg’oniy, Muso al-Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino)
    
29. 
    Nizomiddin Shomiyning “Zafarnoma” asari (Amir Temur davrida tarixiy bilimlar. Temir davri tarixining muammolari. 1996 yil mamlakatimizda “Amir Temur yili” deb e’lon qilinishi)
    
30. 
    O’rta asr gumanistik tarixshunosligi (Insonparvarlik va tarixni yangicha davrlashtirish. Tarixiy tanqid. Nikolo Makiavelli (1469-1527) Tomas Mor (1478-1535))
    
31. 
    O’rta Osiyoda mo’g’ullar hukmronligi davri tarixshunosligi (Rivojlangan o’rta asrlarda O’rta Osiyoda tarixiy bilimlar. “Jome’ ut-tavorix” asari. O’tamish Hojining “Chingiznoma” asari. Ibn Battutaning siyohati xotiralari)
    
32. 
    O’rta Osiyoda Qoroxoniylar hukmronligi davri tarixshunosligning yoritilishi (Abul Fazl Bayhaqiy “Tarixi Ma’sudiy” asari. Najmiddin Abu Hafs Nasafiy. Avfiy)
    
33. 
    O’rta Osiyoda tarixiy bilimlarning rivojlanishi (VI-XI asrlar) (Jamiyatning tarixiy bilimlarga bo’lgan etiyojining paydo bo’lishi. Davlatning paydo bњlishi bilan tarixiy bilimlar vazifasining o’zgarishi)
    
34. 
    O’rta Osiyoning arab xalifaligi tomonidan istilosi tarixshunosligi (Arab va fors tilidagi tarixiy asarlar. Narshaxiy. Abu Bakr Muhammad Ibn Ja’far. “Buxoro tarixi)
    
35. 
    O’rta Osiyoning qadimgi davlatlari tarixshunosligi (Xorazm, Kushon davlatlari. Sima Szyan “Tarixiy yodnomalar” asari)
    
36. 
    O’rta Osiyoning qadimgi va o’rta asrlar tarixi tarixshunosligida N.Ya.Bichurin va V.V.Grigorevlarning xizmati (V.V.Grigorev “Poxod Aleksandra Velikogo v zapadnыy Turkistan. S vod i rassmotrenie drevnix izvestiy ob etom predmete V.V.Grigoreva” asari)
    
37. 
    O’zbek davlatchiligi muammolari (Mustaqil O’zbekiston. Milliy qadriyatlarning qayta tiklanishi. Milliy madaniyat. Yangicha fikrlash. “O’zbek” termini va xalqi tarixshunosligi. Etnologiya va davlatchilik tarixshunosligi)
    
38. 
    O’zbekiston Respublikasi Prezident I.A.Karimovning Toshkentdagi “Yoshlik” shaharchasi talaba yoshlar bilan uchrashuvi haqida (“Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” Farovon turmush asosi yuksak ma’naviyat. Talaba yoshlar va jahon hamjamiyati)
    
39. 
    O’zbekiston tarixshunosligda Etnologiya, dinshunoslik, san’atshunoslik va muzeyshunoslik masalalarining yoritilishi ((I.Jabborov “O’zbek xalqi etnografiyasi” A.I.Abdusalomovning dinshunoslikka oid izlanishlari. G.A.Pugachenkovaning san’atshunoslikka oid T.N. Qori-Niyozovning “Oxrana i izuchenie pametnikov kulturы Uzbekistana” (1971g.)asarlari)
    
40. 
    O’zbekiston tarixshunosligida ikkinchi jahon yillaridagi vatanparvarlik harakati tarixining yoritilishi (T.Abdullaev, N.N.Bedrinsev, B.A.Desyatchikov asarlari. T.M.Jo’raev, X.G’ulomov, I.Po’latov, V.I.Efimov asarlarida front orti qahramonlari haqida)
    
41. 
    Tarixshunoslik faninig vazifalari (Tarixshunoslik ma’nosli. Tarixshunoslik fanining tarix fani va ijtimoiy fanlar doirasida tutgan o’rni va ahamiyati. O’zbekiston xalqlari tarixi fani tarixshunosligining dolzarb muammolari)
    
42. 
    Tarixshunoslik fanining o’rni va aamiyati. (Tarixshunoslik bu tarix fanining tarixi. Tarixshunoslik ma’nosi. Tarixshunoslik fanining tarix fani va ijtimoiy fanlar doirasida tutgan o’rni va ahamiyati)
    
43. 
    Tarixshunoslik fanining tarix fani va ijtimoiy fanlar doirasida tutgan o’rni va ahamiyati. O’zbekiston xalqlari tarixi fani tarixshunosligining dolzarb muammolari)
    
44. 
    Tarixshunoslik fanning davrlashtirilishi. (Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslikning davrlanishi, turlari. Qadimgi tarixiy asarlar. O’rta asr tarixshunosligi. Buyuk geografik kashfiyotlar va yangicha tarixiy fikrlashning paydo bo’lishi va shakllanishi)
    
45. 
    Tarixshunoslik ma’nosi (Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslikning davrlanishi, turlari. Qadimgi tarixiy asarlar. O’rta asr tarixshunosligi. Yangicha fikrlashning paydo bo’lishi)
    
46. 
    Tarixshunoslik ma’nosi (Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslikning davrlanishi, turlari. Qadimgi tarixiy asarlar. O’rta asr tarixshunosligi. Burjua, sosial va tarixiy fikrlarlashning rivojlanishi)
    
47. 
    Tarixshunoslik ma’nosi. (Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslikning davrlanishi, turlari. Qadimgi tarixiy asarlar. O’rta asr tarixshunosligi. Burjua sosial va tarixiy fikrlashning paydo bo’lishi va shakllanishi)
    
48. 
    Tarixshunoslik tarixi (Tarixshunoslik fani, uning maqsad va vazifalari. Tarix fani va uning ijtimoiy hayot doirasida tutgan o’rni va ahamiyati)
    

Tarixshunoslik fanidan

Yakuniy nazorat savollari

1. 
   Amir Temur va Temuriylar davri tarixshunosligi. (“Temurnoma”, “Temur tuzuklari” va “Zafar yo’li” - muhim tarixiy asarlar. Amir Temur davlati tarixshunosligi. Temuriylar davlati tarixshunosligi. Mirzo Ulug’bek, Boburshoh, Husayn Bayqaro)
   
2. 
   Amir Temur va Temuriylar davri tarixshunosligi. (“Temurnoma”, “Temur tuzuklari” va “Zafar yo’li” - muhim tarixiy asarlar. Amir Temur davlati tarixshunosligi. Temuriylar davlati tarixshunosligi. Mirzo Ulug’bek, Boburshoh, Xusayn Boyqaro)
   
3. 
   Beruniy asarlarining musulmon tarixshunosligidagi o’rni (Ilk o’rta asrlarda tarixiy bilimlarning rivojlanishi. “Al-Osar ul-Boqiya”, “Xronologiya”, “Hindiston” asarlarida tarixiy ma’lumotlar to’plash va izohlash uslubi)
   
4. 
   Binoiy asarida ko’chmanchi o’zbeklar davlati tarixi. (XV-XVII asrlardagi tarixiy-jo’g’rofiy asarlar. Ko’chmanchi xalqlar tarixi. “Shayboniynoma” asarlari)
   
5. 
   Birinchi ilmiy – tarixiy asarlar. Geradot (mil. avv. V asr)ning “Skiflar” asari (Fukidid (m.a.IV asr) Polibiy (m.o. II asr) ning. Umumiy tarix (40 jild) asari. Arrian “Anabasis” i (milodiy I asr).
   
6. 
   Buxoro va Qo’qon xonliklari tarixining yoritilishi (Muhammad Bahodirxon “Subhonqulixon” nomli kitobi. “Tarixi Rahimxoniy”, “Tarixi amir Nasrulloh” asarlarida Buxoro va Qo’qon xonliklari tarixi)
   
7. 
   Davlat va tarixiy bilimlar (Davlatning paydo bo’lishi bilan tarixiy bilimlar vazifasining o’zgarishi. O’rta Osiyo davlatining tashkil topishi va uning tarixiy bilimlar rivojiga ta’siri)
   
8. 
   Evropa tarixshunosligining o’ziga xos xususiyatlari (XVI-XVII asrlardagi feodal va burjua qarama-qarshilikning tarix faniga ta’siri. Burjua sosial va tarixiy fikrining paydo bo’lishi va shakllanishi)
   
9. 
   G’iyosiddin Alining “Ro’znomayi g’azovoti Hindiston” asari. (Amir Temur davrida tarixiy bilimlar “Temur tuzuklari” va “Zafar yo’li” - muhim tarixiy asarlar. Tarixiy bilimlar rivoji)
   
10. 
    O’rta asr gumanistik tarixshunosligi. (O’rta asr Evropa tarixshunosligining o’ziga xos xususiyatlari. Feodal va burjua qarama-qarshiliklarining tarix faniga ta’siri. Yangilikka intilish. Insonparvarlik tarixshunosligining rivoji, yangicha davrlashning boshlanishi)
    
11. 
    O’rta Osiyo davlatlarining tarixshunosligi (Tarixiy bilimlarning paydo bo’lishi va rivojlanishi. Afsonalar, dostonlar va ularni o’rganish uslublari. Yozuvning paydo bo’lishi. Davlatning paydo bo’lishi bilan tarixiy bilimlar vazifasining o’zgarishi)
    
12. 
    O’rta Osiyo tarixshunosligida Mahmud Qoshg’ariyning “Devoni Lug’ati Turk” asari (Tarixiy bilimlarga ehtiyoj, “Turkiy so’zlar devoni” asari. Davlat va jamiyat taraqqiyoti)
    
13. 
    O’rta Osiyo tarixshunosligida Mahmud Qoshg’ariyning tutgan o’rni (Mahmud Qoshg’ariy, “Devoni Lug’atut Turk” (“Turkiy so’zlar devoni”) asari.
    
14. 
    O’rta Osiyo tarixshunoslik fanida ilk yozma manbalarning ahamiyati (“Avesto”, Bexustun yozuvlari. Yunon – Rim va Xitoy tarixchilari. Gerodod “Tarix”, Strabon “Geografiya”, Kviit Kursiy Ruf “Buyuk Aleksandr tarixi”. Arrian Iskandarning harbiy yurishlari.)
    
15. 
    O’rta Osiyo xalqlari ijtimoiy-iqtisodiy tarixshunosligida (XIII) O’rta Osiyo va xorijiy sayyohlar faoliyatining tutgan o’rni. (Rashid ad-Din (1247-1318) ning “Jome’ ut tavorix” asari. Xitoy rohibi Chan Chun kundaligi. O’tamish Hoji “Chingiznoma” asari. Ibn Battutaning sayohati xotiralari)
    
16. 
    O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligida rus tarixchilarining tutgan o’rni (N.S.Savelev “1835 yilda Buxoro”, N.V.Xanikov “Buxoro xonligining tasviri”, N.V.Muravev “Turkmaniston va Xivaga sayohat”, G.I.Danilevskiy “Xiva xonligining tasviri” asarlari. V.V.Velyaminov Zernov, P.I.Nebolsin, V.P.Nalivkin va M.Nalivkina etnografik asarlari)
    
17. 
    O’zbekiston tarixshunosligida millatlarning shakllanishi va kelib chiqishi etnologiya muammolarining o’rganilishi. (O.A.Suxareva, T.A.Jdanko, K.Shoniyozovlarning asarlari)
    
18. 
    O’zbekiston tarixshunosligida Qoroqolpog’iston tarixining yoritilishi (“Istoriya Karakalpakskoy ASSR” t-I-II. (1974 g), (1986 g) asari. I.K.Nur Muhammedov, T.A.Jdanko va S.K.Kamalov asarlari)
    
19. 
    O’zbekiston tarixshunosligida shaharlar tarixining yoritilishi (Ohangaron, Olmaliq, Navoiy, Zarafshon, Guliston, Yangier, Beruniy shaharlari tarixining yoritilishi. Xiva, Buxoro, Termiz, Shahrisabz va Samarqandning 2500 yilligi, Toshkentning 2000 yilligi nishonlanishi. G.R.Rashidov, E.Ahmedov, M.Teshaboev, Sh.A.Zuxriddinov asarlari)
    
20. 
    O’zbekiston xalqlari tarixining dolzarb muammolari (Mustaqil O’zbekiston. Milliy qadriyatlarning qayta tiklanishi. Milliy madaniyat. Mustaqillik davrida tarix fani va vazifalari. Yangicha fikrlash)
    
21. 
    O’zbekistonda tarix fani tarixshunosligining taraqqiyoti (“Istoriya istoricheskoy nauki v Uzbekistane. Kratkiy ocherk. X.Sh.Inoyatov “Kratkaya istoriografiya grajdanskoy voynы v Sredney Azii” (1974) B.V.Luninning ijtimoiy fanlar rivojiga qo’shgan hissasi)
    
22. 
    Prezident I.A.Karimov asarlarining O’zbekiston tarixshunosligida mustaqillik mohiyatining ochib berilishi (I.A.Karimov “O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura”, “Bizdan ozod va obod vatan qolsin” asarlari)
    
23. 
    Qo’qon xonligi tarixshunosligi. (Fazliyning “Umarnoma”, Muhammad Xakimxonning “Muntaxab ut-tavorix”, Toshkandiylar asarlari. Qo’qon xonligi tarixi)
    
24. 
    Rashid ad-Din (1247-1318) ning “Jome’ ut-tavorix” asari (Rivojlangan o’rta asrlarda tarixiy bilimlar. Mug’ullar hukmronligi davrida O’rta Osiyo xalqlari tarixi)
    
25. 
    Rossiyaning O’rta Osiyoni zabt etishi tarixshunosligi (Rossiyaning O’rta Osiyoni zabt etishi. Rus olimlari asarlarida mustamlakachilik g’oyalari. Mustamlakachilik siyosatining tarixiy bilimlar rivojiga ta’siri H.Ziyoev asarlari)
    
26. 
    Rus dvoryan tarixshunosligida tanqidiy oqimning paydo bo’lishi (N.M.Karamzin tarixshunos sifatida)
    
27. 
    Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asari. (Amir Temur yudavrida tarixiy bilimlar. “Temur tuzuklari” va “Zafar yo’li”-muhim tarixiy asarlar. Tarixiy bilimlar rivoji)
    
28. 
    Siyosiy tarqoqlik davrida tarixiy bilimlar (XVI-XIX asrlarda O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligi. Kњchmanchi xalqlar tarixi – nomadizm. Markaziy Osiyo xalqlari tarixi muammolari)
    
29. 
    Strabon (m.a. 64-24 yy) ning “Geografiya” asarlari, Polibiy (m.a. II asr) ning “Umumiy tarix” asari)
    
30. 
    Tarixda Antik davr mualliflari asarlarining tutgan o’rni (Geradod (m.a. V asr) ning “Tarix” i. Strabon (m.a. 64-24 yy) “Geografiya” asari. Polibiy (m.a. II asr) ning “Umumiy tarix” (40 jild) i. arrian “Anabasis Aleksandra” (milod. 1 asr). Yuliy Sezar “Gallar bilan urush to’g’risida” asari)
    
31. 
    Tarixiy bilimlar rivojlanishida dastlabki yozma manbalarning ahamiyati (Oromiy, forsiy, yunon, turkiy yozuvlar. “Avesto”, Qur’oni Karim)
    
32. 
    Tarixiy bilimlarning paydo bњlishi va rivojlanishi. (Jamiyatning tarixiy bilimlarga bњlgan ehtiyojining paydo bo’lishi. Xalq og’zaki ijodiyoti. Yozuvning paydo bo’lishi. Davlat va tarixiy bilimlar vazifasining o’zgarishi.
    
33. 
    Tarixshunoslik fani, uning maqsad va vazifalari (Tarixshunoslik ma’nosi. Tarixshunoslik fanining tarix fani va ijtimoiy fanlar doirasida tutgan o’rni va ahamiyati)
    
34. 
    Tarixshunoslik fanida buyuk xadisshunoslarning tutgan o’rni. (Ismoil al Buxoriy. Imom at-Termiziy “Jome’ as-sahih” asari. At-Taboriy “Tarix ar-rasul va l-mulk” asari. Burxoniddin Marg’iloniy.)
    
35. 
    Tarixshunoslik tarixida Antik davr mualliflari asarlarining tutgan o’rni (Geradod (m.a. V asr) ning “Tarix” i. Strabon (m.a. 64-24 yy) “Geografiya” asari. Polibiy (m.a. II asr) ning “Umumiy tarix” (40 jild) i. arrian “Anabasis Aleksandra” (milod. 1 asr).
    
36. 
    Tarixshunoslikning davrlanishi. (Tarixshunoslik tarixi. Tarixshunoslik ma’nosi. Tarixshunoslikning turlari. Qadimgi tarixiy asarlar. Tarixshunoslikning siyosiy maktablari. Gumanistik tarixshunoslik)
    
37. 
    Temuriylar davrida tarixiy bilimlar (“Temurnoma”, “Temur tuzuklari” va “Zafar yo’li” - muhim tarixiy asarlar. Amir Temur davlati tarixshunosligi)
    
38. 
    Turkiston rus mustamlakachiligi davri tarixshunosligning asosiy manbalari (591 tomlik Turkiston sbornigi. 1871-1872 yillardagi “Turkiston Albomi”, 1871 yil “Turkistanskie vedomosti”, 1883 y “Turkiston viloyatining gazetasi”)
    
39. 
    Turkiston rus mustamlakachiligi tarixshunosligi mahalliy tarixchilar talqinida (Ahmad Donish (1824-1897), Zokirjon Furqat (1858-1909, Muhammad Amin Muqimiy (1850-1903), Muhammad Solih Qoraxo’ja o’g’li “Tarixi jadida-i Toshkand” (“Toshkentning yangicha tarixi”), Jahongir To’raning “Inqilob tavorix mamlakati Rusiya” (“Rusiyaning qisqacha tarixi”). Cho’qon Valixonov “Issiqko’lga qilingan sayohat kundaligi”, Jo’ng’oriya ocherklari”, “Qoshg’arga qilingan sayohat” asarlari)
    
40. 
    Turkiston tarixshunosligi taraqqiyotida arxeologik manbalarning tutgan o’rni (E.T.Smirnovning ishlari. V.V.Bartold 1896 yilda yozgan “Turkestan v epoxu monopolnogo nashestviya” “O’rta Osiyodagi oriylar madaniyati haqida bir necha so’z” asarlari. M.A.Terentevning “O musulmanskom letopisanii” jadvali. V.L.Vyatkinning qadimgi manba tarjimalari)
    
41. 
    Turkiston xalqlarining milliy ozodlik uchun kurashi tarixshunosligi. (Turkistonda Sho’ro hokimiyatining o’rnatilishi. 20-30 yillarda tarix fani. D.Ziyoeva asarlari.)
    
42. 
    Turkistonda XIX asr oxiri XX asr boshlari tarixshunosligida milliy ozodlik harakatlari tarixini o’rganish (M.Terentev “Istoriya zavoevaniya Sredney Azii” asari. Fozilbek Otabek o’g’li “Dukchi Eshon voqeasi” Q.Rajabov asarlari)
    
43. 
    Ulug’bek hayoti va ijodi tarixshunosligining talqin etilishi (Mirzo Ulug’bek “Tarix-i arba’ ulus” asari. Abdurazzoq Samarqandiy “Matla us-sa’dayn” asari)
    
44. 
    XIII-XVII asrlardagi O’rta Osiyo va Dashti Qipchoq tarixshunosligi (Siyosiy tarqoqlik va feodalizm davrida tarixiy bilimlar. Mahmud ibn Valining “Bahr ul-asror fi manoqib il-axyor” asari tarixshunosligi.
    
45. 
    Xiva tarixnavislari-Munis va Ogahiy asarlari. (“Firdavs ul-iqbol”, “Riyoz ut-davla”, “Gulshani davlat”, “Shohidi iqbol” asarlarida Xiva xonligi hayoti masalalari yoritilishi.)
    
46. 
    Xiva xonligi, Turkmanlar va Qoraqolpoqlarning tarixnavisligi. (Xiva tarixnavislari Munis va Ogahiylarning “Firdavs ul-iqbol”, “Riyoz ud-davla”, “Gulshani davlat”, “Shohidi iqbol” asarlari)
    
47. 
    XVI-XVII asrda O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligida ilmiy izlanishlar olib borgan hozirgi davr tarixchilari qarashlari (B.A.Ahmedov, H.Z.Ziyoev, B.G.Davidovich, R.G.Mukminova, A.M.Muxtorov, O.D.Chexovich, B.G.Gafurovlarning izlanishlari. B.V.Luninning “Istoriya Uzbekistana v istochnikax. Izvestiya puteщestvennikov, geografov i uchenыx XVI – pervoy polovinы XIX vv) asari)
    
48. 
    XVI-XVII asrlardagi feodal va burjua g’oyalarning tarix faniga ta’siri (O’rta asr Evropa tarixshunosligining o’ziga xos xususiyatlari. Burjua va sosial toifalar tarixiy fikrlarining paydo bo’lishi va shakllanib tarixga ta’siri)
    
49. 
    XV-XVIII asrlarda ijod qilgan olimlarning O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligiga qo’shgan hissasi (A.Navoiy, Xondamir, Sulton Ali Qushchi, Hofiz Tanish Buxoriy “Sharafnomai shohiy” asari, Mutribiy tazkirlari)
    
50. 
    XX asr asrning 60 yillaridagi ilmiy anjumanlar (1967-1969 yillarda Samarqand. Samarqand 2500 yilligi, Samarqand tarixi. O’zbekiston xalqlari tarixining yangi nashrlar)
    
51. 
    XX asr ikkinchi choragida O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligi (1934-1936 yillardagi o’quv qo’llanmalarni tayyorlash to’g’risidagi qarorlari. V.Bartold, Yu.Yakubovskiy, A.Semyonov, P.Ivanov)
    
52. 
    XX asr O’zbekiston tarixshunosligi va muammolari. (Sho’ro hokimiyatining o’rnatilishi. O’rta Osiyoda milliy chegaralanish. Tarix fani – totalitar tuzum iskanjasida. Ma’muriy – buyruqbozlik tizimi va O’zbekiston xalqlari tarixi va muammolari.)
    
53. 
    XX asr tarixi tarixshunosligidagi yo’nalishlar va oqimlar (Sho’rolar davri hukmronligi tarixshunosligi. O’rta Osiyo respublikalarining tashkil etilishi va ularning tarixshunosligi. Tarix fani va totalitar tuzum. Turg’unlik davri va qayta qurish davri tarixshunosligi)
    
54. 
    XX asrda Evropadagi tarixshunoslik maktablari (Arnold Jozef, Toynbi, Kostane, Yaspers ijodi. Xilda Xukem)
    
55. 
    XX asrda ko’p tomlik O’rta Osiyo respublikalari tarixining yaratilishi. (Tarix fanining totalitar tuzumni mustahkamlashga majburan yo’naltirilishi va siyosiy qatag’onlar. Ko’p tomlik asarlar.)
    
56. 
    XX asrda O’rta Osiyo xalqlari tarixi tarixshunosligi (1934-1936 yillardagi o’quv qo’llanmalarni tayyorlash to’g’risidagi qarorlari. O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi muammolari. V.Bartold, Yu.Yakubovskiy, A.Simyonov, P.Ivanov)
    
57. 
    XX asrning 20-30 yillarida tarix fani (O’rta Osiyoda milliy chegaralanish. O’rta Osiyo respublikalari tarixshunosligi va muammolari. Tarix fanining siyosatlashtirish va uning salbiy ta’siri)
    
58. 
    XX asrning 50-80 yillarida O’zbekiston xalqlari tarixi muammolari (50-80 yillarda Sho’ro davlatidagi siyosiy vaziyat. Ma’muriy – buyuruqbozlik tizimi va tarix fani. Shњro davlatining inqirozi davrida tarix fani)
    
59. 
    Yilnomalar, diniy asarlar. (Tarixiy bilimlarning paydo bњlishi va rivojlanishi. Xalq og’zaki ijodiyoti. Yozuvning paydo bo’lishi. Avesto. Qur’oni Karim. O’rta Osiyo tarixshunosligi va uning muammolari)
    
60. 
    Yozuvlar va ularning tarixiy bilimlar rivojidagi ahamiyati. (Oromiy, Forsiy, Yunon, Turkiy yozuvlar. Davlatning paydo bo’lishi Yilnomalar, diniy asarlar, Avesto, Qur’oni Karim.)
    
61. 
    Yozuvning paydo bo’lishi (Tarixiy bilimlarning paydo bo’lishi va rivojlanishi. Xalq og’zaki ijodiyoti. Oromiy, forsiy, yunon, turkiy yozuvlar. Yilnomalar, diniy asarlar. Davlatning paydo bo’lishi va uning tarixiy bilimlarga ta’siri)
    

“Tarixshunoslik” fanidan

TEST MATERIALLAR

1. 
   Tarixshunoslik fani maqsadi bu …
   

A) tarixning tarixini o’rganish.

V) tarixni qaytadan yozish

S) tarixni hikoya qilish.

D) davr talablariga mos tarixni yozish.

2. 
   Antik davrda O’rta Osiyoda qaysi qabilalar yashagan?