Alisher navoyi nomidagi samarqand davlat universiteti


O`zbekiston xalqlari tarixining dolzarb muammolari



Download 1,63 Mb.
bet215/227
Sana19.09.2021
Hajmi1,63 Mb.
#178483
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   227
Bog'liq
Тарихшунослик ва манбашунослик мажмуа

2. O`zbekiston xalqlari tarixining dolzarb muammolari.

O`zbekiston halqlari tarixini yozish o`z tarixshunosligiga ega bo`lib, bugungi kunda ham dolzarb vazifalardan biridir. Mustaqillik sharafoti bilan O`zbekistonning hech qachon o`zgarmaydigan, xolisona tarixini yozish imkoniyati tug`ildi. Dekamkim, xuddi shu asosda yozilajak tariximizgina noyob ma`naviy xazinamiz bo`ladi.

O`zbekiston xalqlari tarixining tarixshunoslik tahlili shuni ko`rsatadikim, soxta yoritilgan tarix, hech qachon haqiqiy tarix asari bo`la olmaydi. Uning tarbiyaviy ahamiyati ham bo`lmaydi, yo`q desak ham adashmaymiz, aksincha bunday asarlar xalqni chalg`itadi, ongini o`tmaslashtiradi.

O`zbekiston xalqlari tarixni bilishligi dolzarb vazifasi – tarixiylik – haqqoniylikdir, haqqoniylik esa tarixning jon ozig`idir.

O`zbekiston xalqlari tarixnavisligining dolzarb vazifalaridan biri davlatchilik tarixini yoritishdir. Bu yo`nalishda eng qadimgi davr tarixini o`rganish muhum bo`lib, birinchi galdagi vazifa yozma manbalar tarixiga katta e`tiborning qaratilishidir. Bu borada bir guruh olimlar tamonidan “Qadimgi yozma yodgarliklar” kitobining nashr etilishidir.

O`rta Osiyo tarixi bo`yicha ilk yozma manba “Avesto” ni o`zgarish borasida muhum ishlar amalga oshirildi. M.Ishoqov tomonidan “Avesto” ning “Yangi kitobi” o`zbek tilida o`chirildi, nashr etildi. (Avesto yangi kitobi /Mirsodiq Ishoqov tarjimasi. – Toshkent, 2001). Ayni paytda o`zbek davlatchiligi tarixini o`rganish bo`yicha ham izlanishlar boshlanib, uning ilk natijalari rus va o`zbek tillarida “O`zbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari” sifatida chop etildi. (O`zbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari / Mas`ul muharrirlar D.A.Alimova va EV.Rtveladze. Mualliflar. T.Shirinov, M.Filanovich, B.Kochnev, R.Mukminova, G.Agzamova, N.Abdurahimova, D.A.Alimova, S.A`zamxo`jaev, QRajabov, A.Golovanov. – Toshkent, 2001). Ushbu asarning o`rta asrlarda o`zbek davlatchiligining tarixiga bag`ishlangan qismida turk haqonligi, G`aznaviylar davlati, Qoroxoniylar xonligi va Amir Temur davlati haqida so`z yuritilgan. Shuningdek, XVI-XIX asrlarda hukm surgan Buxoro, Xiva va Qo`qon xonlarida davom ettirilgan davlatchilik an`analari hamda Rossiya imperiyasi va sovet davridagi boshqaruv tizimi tahlil etilgan.

Bu davrda o`zbek xalqining shakllanish tarixini o`rganish borasida ilk izlanishlar boshlandi. Bu masalada Karim Shoniyozovning qarluq davlati tarixiga va o`zbek xalqining shakllanishiga bag`ishlangan kitoblari nashr qilindi. (Shaniyozov K. Qarluq va qarluqlar – Toshkent 1999: O`zbek xalqining shakllanish jarayoni D.Alimova, Z. Orifxonova va boshqalar – Toshkent 2001).

O`zbekistonning mustamlaka davri tarixini o`rganish borasida ham ma`lum natijalarga erishildi. Turkistonning XX asr boshidagi ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy jarayonlar tarixi bo`yicha “Turkiston v nachale XX veka” nomli asar mualliflar guruhi tomonidan tayyorlanib, R.Rajabova tahriri bilan chop etildi. (Turkiston v nachale XX vka: k istorii Ismonov natsional’noy nezavisimosti /Ruk.proekta D.Alimova, nauch.rezaktor R.Radjapova, avtorы R.Rajapova, R.Abdullaev, S.Agzamxodjaev, I.Alimov, A.Golovanov, R.Nurullaev, V.Ivanov, E.Prilutskiy, K.Rajabov, V.Semennok, M.Xasanov, -Toshkent, 2000).

O`zbekiston xalqlari tarixshunosligining yana bitta, dolzarb vasifasi, bu XX sar tarixini yoritishdir. XX asr insoniyat tarixida erkinlik, shu bilan birga inson huquqlqrining paymol bo`lishi, tug`ilishning ko`payib, insoniyat sonining keskin o`sishi, eng ayanchli sahoda bo`lgan millionlab insonlarning qirilib ketishi, ayniqsa ikkinchi jahon urishi yillaridagi fojialardir.

Olam islohga muhtoj. Odamzod bu haqiqatni anglaganidan buyon tinib-tinchimaydi goh qursa, goh buzadi, birda bino qilsa, birida vayron etadi. Alqissa, isloh yo`li murakkab buzmoq oson, tuzatmoq – qiyin, deydi xalqimiz.

Tarixshunosligimizning birinchi vazifasi Vatanimizda taraqqiyot yo`li to`g`ri tanlangani xususida tarixiy haqiqatni yozish deb hisoblayman. Bizdagi o`zgarishlarga tan berish, tajribalarimizdan andoza olish ishtiyoqida yurgshanlar ham oz emas. Bular barchasi yaxshi ko`ngilda g`urur, dilda iftixor tuyg`usini toshiradi. Ammo eng muhimi – mamlakattimizdagi islohat xalq hohish-prodasiga mos kechayotganidir...

Ikkinchi yo`nalish mamlakatimizda milliy va umuminsoniy qadriyatlar ramz-umumxalq bayramlari yil sayin yangicha mazmuni maqomda nishonlanmoqda. Uchunchi yo`nalish tarixshunosligimizda bu yigirmanchi asr rarixchiligi – bilamizki XX asr – dunyo halqlarining birlik va hamkorlikka intilish asridir. Bu jarayon, ayniqsa, asr so`ngida kuchaydi. Jahondagi turli mamlakatlar yagona mintakaviy manfaatlar asosida iqtisodiy, ma`daniy va ma`naviy birlik sari harakat qilmoqda. Bu umuminsoniy taraqqiyot tamoyili. Bu tamoyil bizning mintaqa – Turkiston zaminida ham tabora ustun yo`nalish kasb etmoqda. Prezidentimiz Oliy Majlis ikkinchi sessiyasida so`zlagn nutqida bu mavzuga atroflicha to`xtaldi. Ayniqsa, Islom Karimovning “Turkiston – umumiy uyimiz” deb nomlanuvchi jamoatchilik harakatini tuzish va uni mintaqa mamlakatlari va xalqlarining mushtarak manfaatlarini ro`yobga chiqarishga xizmat qildirishi haqidagi g`oyalari nafaqat yurtimiz fuqarolarini, balki barcha Turkiston farzandlarini to`lqinlantirib yubordi. Binobarin, ayni islohotlar – tuzatishlar davrida bir zamonlar zo`rlik bilan vayron etilgan yagona Turkiston xonadonini qayta obod etish - mintaqamizdagi har bir xarq vakillarining orzusidir. ........

Navbatdagi muammo bu hozirgi davrda Ovrupa madaniyati dunyning barcha tamonlariga yoyilmoqdadir. Bugun bir ko`p islom o`lkalari G`arb madaniyati ishtiyoqida taraqqiy qilmoqdadir. Zamanomizda mulkdor kishilar, bilimdonlar ko`paymoqdadir va bu madaniyatni yoyish haqida tashfiqotlar ortayabdi. Binobarin, uni mulohaza va mukoma qilib, ko`rmoq va nima ekanligini bilmoq eng zarur misoldir.

Ovrupa xalqlarida tarbiyaning mezoni nofasad estetika sharq xalqlarida esa, asosan, axloq – odob, (etika) ekanini bilishimiz kerak.

Tarixshunosligimizdagi yana bir muhim muammo shundan iboratkim, mustaqilligimiz tufayli siyosiy, madaniy ongning o`sishi, milliy ong va milliy g`urur yuksalishiga sabab bo`lmoqda.

Imperiyaning parchalarish jarayoni nechog`liq qiyin kechgan bo`lsa, undan so`ng yuzaga kelgan “Postimperiya” MDX makonidagi siyosiy, iqtisodiy, ma`daniy munosabatlar tarzi ham shu qadar murakkab tus oldi va bu hol taxonus davom etmoqda. Bu murakkablikning kamida ikki asosiy jihati mavjud. Birinchi jihati – mustaqil davlatlarning mundan buyongi taraqqiyot yo`li qanday kechadi? Ikkinsisi – “Postimperiya” hozirgi MXD makonida o`zaro siyosiy, iqtisodiy, ma`daniy, manaviy munosabatlar jarayonining bugini va kelajagi qanday bo`ladi.

Endi tarixshunaslikdagi tanqid yo`nalishi haqida.

Respublikamiz Prezidenti I.Karimov “Ta`lim O`zbekiston halqi ma`naviyatiga yaratuvchanlik faolligini baxsh etadi”, deganida mutloqa haq edi. Bugun mamlakatimizda halq ta`limi davlat siyosati darajasida ko`tarildi.

Tarixchilar yangi darslik va kitoblar eskisini ko`chirib, bir-biriga taqlid qilib emas, balki yangi metodologik ruhda, ob’ektiv ravishda yozish belgilandi.

Iqtidorli yoshlarimiz xorijiy mamlakatlarga borib o`qishlari uchun keng imkoniyatlar yaratildi....




Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish