Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

253 “Hayrat ul-abror”. 343-bet.
256 “Hayrat ul-abror”. 343-bet.
25 ’ Vohidov R, Eshonqulov H. O'zbek mumtoz adabiyoti tarixi. Toshkent,
2006.319-bet.
244

---

Hotam - musulmon dunyosida saxovat timsoli. Uning haqida 
bchisob 
asarlar 
yaratilgan. 
Ulug' 
o'zbek 
shoiri 
she’riy 
hikoyatining qahramoni ham o'sha Hotami Toyidir. Hikoyatning 
qisqacha mazmuni shunday: Hotam Toyidan bir kishi o'ziday 
saxiy kishi ko'rgan-ko'rm aganini so'raydi. Hotam unga bir kuni 
aylanib kelish uchun sahroga chiqqanini, shu paytda uyida yuzlab 
tuya, qo'y-qo'zi so'yib, odamlarga ziyofat berilayotganini, 
sahroda bir qari chol orqasiga bir quchoq tikan ortib kelayotgani, 
uning qaddi bukilib, bir qadam yurib, dam olib z o 'rg 'a
yurayotganini ko'radi. Cholga Hotamning uyiga borishini, unga 
mehmon bo'lib qomini to'yg'azishini, mehnatdan azob chekish 
shart emasligini aytadi. Chol esa, Hotam minnatidan, tikan 
mehnati yaxshiroq ekanini tushuntiradi:
Sen dog’i chekkil bu tikan mehnatin,
Totmag'il Hotami Toy minnatin.
Bir diram olmoq chekibon dast ranj,
Yaxshiroq andinki, birov bersa ganj.2"4 
Cholning fikricha, birovning katta xazinasi, pulidan 
mehnat qilib topilgan bir diram yaxshiroq ekan. Hotam shu uchun 
ham cholni himmatda o'zidan ustun qo'yadi. Maktab o'quvchilari 
Navoiyning “Hayrat ul-abror” dostoniga kirgan Hotami Toyi 
hikoyatini yaxshi bilishadi. Hotam - adabivotimizdagi saxiylik 
timsoli. Ammo u o'tinchi cholni o'zidan ham ustun qo'yadi. О z 
mehnati bilan yashash, birovning minnatisiz umr kechirish -
komillik nishonasi. Chol shunchaki oddiy mehnatkash emas. U 
aqli komil, ilm-ma’rifatdan xabardor ulug' zot.
IV. 
“Hayrat ul-abror”da odob-axloq bilan bog'liq 
hikoyatlar ham bor. Ularda hayo, vafo, qanoat, to 'g 'rilik
ulug'lanadi, tama, yolg'onchilik qoralanadi. Dostonning oltinchi 
maqolati odob haqida. Unda tavoze, hayo, kulgi, bola tarbiyasi, 
farzandga yaxshi nom qo'yish, ota-ona hurmati kabilarga to'xtab 
o'tiladi. 
Unga 
ilova 
tarzida 
o'ttiz 
uchinchi 
bobda 
“N o'shirvonning hayosi...” hikoyati keltiriladi. Bu hikoyat o'n