Alisher navoly nomidagi toshkent davlat

253 Qayumov A. Alisher Navoiy. Toshkent, 1976. 62-63-betlar
254 Abdug'afurov A. Buyuk beshlik saboqlari. Toshkent, 1995. 50-51 -betlar.
2 4 3

---

shoh ovqatlanishni xohlaydi. U qul turtinib ketib, issiq ovqatni 
shohning boshiga to'kib yuboradi:
Bir kun aning bazmida shilon chog'i,
Shohga ham ishtaha o 'lg 'o n chog'i.
Nakbat ay o g 'ig 'a urib toshni,
Shah boshig'a to'kdi isiq os’nni.255 
Atrofdagilar podshoh uni o'ldiradi, deb o'ylashadi. Shoh 
qulg'a boqib, uning ahvoliga achinadi va uni ozod qiladi. Vazir 
bu qulning jazosi o'lim ekanlgini aytadi. Podshoh esa, kulib bu 
qul uyat va xijolatdan o' lib bo'ldi. Hech kishi o'lgan odamni 
qaytadan o'ldirmaydi deydi. Kim gunoh ish qilsa, uni kechirish 
zarurligini aytadi:
Har kishi xalq ichra gunahkorroq,
Afv-u inoyatga sazovorroq.256
Bu hikoyatda ham podshoh o'zining adolati, to 'g 'ri 
hukm chiqarishi bilan, qulni kechirishi bilan namoyon bo'ladi.
III. 
“ Hayrat ul-ab rof’dagi hikoyatlarning yana bir 
mavzusi halol mehnat va saxiylikni ulug'lashdir. Bunga Hotam 
Toyi hikoyati misol bo'la oladi. Dostonning beshinchi maqolati -
karam vasfidakim ...” deb boshlanadi. Bir yuz sakkiz baytdan 
tashkil topgan bu maqolatda karam - saxovat, himmat, ehson, 
marhamat, olijanoblik, yaxshilik, ochiqqo'llik, javonmardlik 
singari xilma-xil tushunchalar haqida gapiriladi. Alisher Navoiy 
“Hayrat ul-abror”ning beshinchi inaqolatida vujud-vujudi bilan 
saxovatni targ'ib qiladi. Uning xayoliga keltirish dushvor bo'lgan 
ochilmagan qirralarini kashf etishga erishadi. Biroq o'sha 
qarashlaming tasdiq muhri sifatida “Hotami Toyi va o'tinchi 
chol” hikoyatini taqdim qiladi.257 Bu hikoyatning hajmi - yigirma 
ikki bayt - qirq to 'rt misra. Mavzusi esa, halol mehnatni 
ulug'lash. Saxovat, birovning minnatii nonidan peshana teri bilan 
topilgan nonning o'rni katta ekanligini ko'rsatishdir. M a’lumki,